Boekentip: Nabije vogels; lol en leed in close-up

Een Circusmerel, een van die nabije vogels, is mijn absolute favoriet binnen korte dierenverhalen. Al vijftien jaar lang; toen verscheen hij als een aflevering in de rubriek Bijzonder Alledaags in ons magazine vogels. Een aflevering in een lange reeks scherp gestoken close-ups van vogelleed en vogellol, klein en groot. Als je een verhaaltje van Frans had gelezen, keek je nooit meer op dezelfde manier naar die prutsende tortels in je conifeer, het naïeve mussenjong op de terrastafel of de rellende kauwenpubers.

De verhaaltjes gaan vooral over vogels die iedereen in zijn directe omgeving heeft – of kan hebben. Niet toevallig is het deel Tuin het best gevuld – nabijer kan het niet – maar Stad, Dorp, Bos, Wei, Stroom, Zilt en Zwerk sluiten eigenlijk naadloos aan. Al die vogels maken iets vreemds, iets lolligs, iets bedreigends mee. Iets wat de nabije mens doorgaans ontgaat, maar dat er nogal eens inhakt bij de hoofdrolspelers.

Gelukkig hebben wij Frans, die als gedragsbioloog steeds de sluier voor ons oplicht. Dan zien ook wij kraaien die als in een arena de doodsworsteling van een kauw beschouwen. Een verdwaalde kip – ja, een kip! – die haar natuurlijke staat van boshoen niet kwijt is, de legbatterij ten spijt. Een piepjonge winterkoning die de lezer-in-de-tuin uitkiest als landingsplaats en slaapplek, omdat een mens hem nog niks zegt. Veertien boomklevers op een kluit die een thermische natuurwet demonstreren.

Al die loepzuivere waarnemingen zijn in het boek opgetuigd met tientallen snelle schetsen van die andere kunstenaar van de waarneming: Elwin van der Kolk. Frans en Elwin; voor lezers van vogels jarenlang een vertrouwde combinatie. Nu weer samen op het podium. Een gouden greep.

Oh, en die merel had niet alleen de hond, maar ook Frans zelf gedresseerd, of toch zeker geconditioneerd. Als er gevaar dreigde bij haar nest met jonkies, vloog zij alarm! krijsend naar de achterdeur. Dan sloegen de honden als idioten aan: kat in de tuin! En draafde Frans op om de deur te openen. Jonkies veilig.

Nabije vogels is een heerlijk boek om elke avond voor het slapen gaan één, of vooruit: twee inkijkjes in de belevingswereld van vogels tot je te nemen. Uiterst onderhoudend én verhelderend. Soort van spelend leren. Net als alle jonge vogels doen.