A Friendly Guest: Vogelkijkhutten voor mensen én vogels

In 2023 kwam de wedstrijd ‘Wildlife Pavilions’ van de organisatie TerraViva op het pad van de drie jonge architecten en enthousiast besloten ze hieraan mee te doen. De wedstrijd hield in dat ze drie kijkhutten moesten maken die in het natuurgebied ‘Torbiere del Sebino’ geplaatst zouden kunnen worden.

Een vogelkijkhut ontwerpen is één ding, maar hoe maak je een vogelkijkhut die ook nog eens heel specifiek moet passen in een bepaald natuurgebied en ook een bijdrage moet leveren aan de natuurkwaliteit daarvan? Martijn: “We zijn begonnen zoals we altijd beginnen met een project. Dat is door te kijken naar de context: waar komt het bouwwerk te staan? Daarbij nemen we dan ook de brede historische context van een locatie mee.”  

“En vervolgens kijken we ook goed naar de vereisten voor een bouwwerk, het programma dat de opdrachtgever heeft opgesteld. Aan de hand van de context en het programma creëren we een concept waarmee we in dit geval antwoord proberen te geven op de volgende vragen. Ten eerste, wat heeft de natuur daar nodig waarmee we de biodiversiteit kunnen versterken? Ten tweede, welke ervaring willen we aan de bezoekers meegeven?” 

Om een gebouw vogelvriendelijk te krijgen, werken architecten en bouwers vaak met nestkasten, of proberen ze ergens voedselgelegenheid te creëren met bijvoorbeeld een voederhuisje, maar dat wilden Martijn en zijn medeontwerpers niet. “Wij willen de natuurinclusiviteit en duurzaamheid integraal verwerken. Dat moet meer zijn dan aan een checklist voldoen met wat nestkasten en voederplekken. We willen met deze vogelkijkhutten zo ook een statement maken om meer echt natuurinclusief te gaan bouwen.”  

Vaak worden vogelkijkhutten op twee manieren neergezet in een landschap: of de kijkhut verdwijnt onopvallend in de natuur zonder dat iemand het ziet, of het is juist een groots en opvallend aanwezig bouwwerk. “Wij vonden het interessant om deze twee uitgangspunten te combineren. Daarom hebben we gekozen om de vogelkijkhutten te laten lijken op steen. Een stenen bouwwerk hoort niet op die plek thuis en valt dus op, maar is wel een natuurlijk materiaal.”  

Nadat ze het bouwmateriaal hadden gekozen en de positie en functie van de vogelkijkhutten hadden bepaald, gingen ze verder met het uitdenken van het ontwerp.  

Een ander belangrijk uitgangspunt was dat een bezoek aan deze vogelkijkhutten een ervaring zou zijn voor de vogelkijkers. “Daarom bedachten we dat de bezoekers op de trappen in de vogelkijkhut kunnen klauteren. Als je naar beneden klimt, kom je bij een groot raam. Daar sta je oog in oog met het waterleven. Of je gaat juist omhoog waar je ineens tussen de boomtoppen kunt kijken. Hierdoor wordt de vogelkijkhut bijna een dierlijke ervaring waarbij je de omgeving kunt ontdekken. Je maakt dingen mee die je tijdens een gewone boswandeling nooit zou meemaken."

Om de vogelkijkhut natuurinclusief en vogelvriendelijk te maken, hebben ze de wand extra dik gemaakt. “Het bijzondere hiervan is dat je heel dicht bij de vogels kan zijn. Als er een vogel een nest heeft, zit je er dichtbij, maar verstoor je ze niet. Door de dikke wand wordt geluid tegengehouden. Voor de mens heb je de ervaring en de vogels die je ziet. Voor de vogels heb je stilte en privacy.” 

Martijn, Italo en Nick hebben de drie ontworpen vogelkijkhutten de naam ‘A Friendly Guest’ gegeven. “De hutten horen, alleen al door de materiaalkeuze, niet thuis in dat landschap. Dat maakt ze een soort gasten. Maar ze zijn bioreceptief, dat betekent dat ze ontvankelijk zijn voor planten en dieren die erin kunnen groeien of nestelen. Dat maakt deze vogelkijkhutten tot ‘vriendelijke gasten’.”  

Voor de bouw van de vogelkijkhutten hebben de architecten louter natuurlijke materialen op het oog. “Het is aan ons ieder om op een duurzame manier met de bebouwde omgeving om te gaan waarbij we momenteel te veel CO², energie en afval uitstoten. Daarbij heeft de wand van de vogelkijkhut een bioreceptieve schil, ik noemde het al. Zo kan er ook natuur in ontstaan. IJsvogels kunnen tunnels graven om in te broeden, ook zullen er planten uit kunnen groeien. We maken een gebouw nooit af, maar maken er als het ware een open einde van, dat de natuur verder kan invullen naar haar eigen wensen.”  

Het ontwerp voor de vogelkijkhutten is nu af. Zoals vaak bij wedstrijden is de daadwerkelijke realisatie van deze bijzondere bouwwerken nog niet in zicht. Martijn: "Maar nu bestaat in ieder geval het ontwerp en wie weet dat het in de toekomst door iemand wordt opgepikt, misschien zelfs in Nederland. Nederland heeft er in ieder geval het juiste landschap voor."