300 kolibries in 60 stijlen

“Wist je dat er wel 371 verschillende soorten kolibries bestaan? En heb je wel eens gezien hoe één en dezelfde soort er compleet anders kan uitzien, afhankelijk van hoe het licht op de veertjes valt?” Nadat zij zich nu al negen jaar heeft verdiept in de verschillende kolibries van de wereld, kan illustratrice Jeanne Melchels nog steeds stralen van enthousiasme, wanneer ze over haar onderwerp vertelt. Haar diepe fascinatie heeft ze nu samengebracht in een boek waar 300 van de 371 soorten van de wereld in zijn afgebeeld.

Het grote ‘Kolibrie Illustratie Project’ is eigenlijk een beetje een uit de hand gelopen hobby, vertelt Melchels. “Ik werk veel in opdracht, voor bijvoorbeeld bedrijven en overheden. Dan maak ik werk dat is afgestemd op een specifieke doelgroep en vaak ook met een specifieke techniek. Dat start met een potloodschets die ik daarna met digitale technieken uitwerk.

Maar in 2016 kwam ik bij toeval in aanraking met kolibries. Ik was zo geraakt door die kleine en fascinerende vogels, dat ik besloot daar hobbymatig mee aan de slag te gaan. Ik nam mij voor om 300 van de 371 soorten af te beelden, en dan met zo veel mogelijk verschillende technieken en materialen, zonder rekening te hoeven houden met een specifiek communicatiedoel of -doelgroep.”

En zo kon het dus gebeuren dat Melchels aan de ene kant een Mexicaanse violetoorkolibrie tekende, zo levensecht dat die zo van het papier lijkt weg te kunnen vliegen. Aan de andere kant tekende ze een roodkuifkoketkolibrie met een föhn in zijn vleugel, die niet zou misstaan in een animatiefilm. “Grappig genoeg blijkt vooral die kolibrie-met-föhn erg aan te slaan bij een breed publiek”, lacht Melchels. “Het is misschien niet de illustratie waar iedere die hard vogelaar voor zal vallen, maar het is wel een illustratie gebleken die veel mensen op de sociale media warm heeft gemaakt voor deze vogeltjes.”

Waar je Melchels als klein meisje niet blijer kon maken dan met een blanco vel papier en een verse doos kleurpotloden, is ze zeker niet haar hele leven al gefascineerd door kolibries, bekent ze. “Ik ben wel mijn hele leven natuurliefhebber, maar deze kleine vogeltjes kwamen pas laat op mijn pad. Maar als je je daar vervolgens in gaat verdiepen, leer je zo ontzettend veel! Niet alleen over de manier van vliegen; vooruit, achteruit, stilstaand voor een bloem … Ik heb me vooral ook verbaasd over de variatie in soorten.”

Wat Melchels als kunstenaar vooral trof was de variatie in iriserende kleuren. “Sommige kolibries hebben zogeheten structurele kleuren. Die zijn dus niet zozeer afhankelijk van één pigment, maar van de moleculaire structuur van hun veertjes. Afhankelijk van hoe het licht breekt op de veren, verandert ook de kleur. Eén soort kan er bij een andere lichtinval dus echt compleet anders uitzien.”

Voor haar project zocht Melchels inspiratie in foto’s van verschillende internationale fotografen. Dat resulteerde ook in omgekeerde samenwerking, vertelt ze. “Ik kwam in contact met de Canadese fotograaf Glenn Bartley. Die werkte aan het boek Hummingbirds: a celebration of nature’s jewels, dat inmiddels bij Princeton University Press is verschenen.

Hij vroeg mij om illustraties in zwart-wit wetenschappelijke stijl voor onderwerpen die niet te fotograferen, zijn zoals de kleinste – de bijkolibrie uit Cuba – en de grootste – de reuzenkolibrie uit de Andes – in één beeld, of de anatomie van een kolibrie. Ook doet hij uit principe geen nestfotografie, dus een illustratie van kolibries bij hun bizar kleine nestje zit er ook bij.” Voor de anatomische illustratie voor dit boek kreeg Melchels een erkenning door de jury van American Illustration. “Een grote eer!” zegt zij trots.

Na niet minder dan acht jaar verdiepen en illustreren verscheen begin ’25 het boek bij het grote project van Melchels. “Soms dacht ik het even zat te worden. Mijn man zei op een gegeven moment dat 250 soorten ook wel mooi zou zijn. Maar inmiddels was het boek van Bartley ook al verschenen en daar had ik al in geschreven dat ik met een 300-soorten-project bezig was, dus ik kon niet meer terug”, lacht ze.

“En als ik eerlijk ben werd ik het nooit écht zat. Er zit zoveel spannends in deze vogeltjes. De co-evolutie met verschillende bloemen bijvoorbeeld, waardoor hun snavelvorm helemaal is aangepast om nectar te drinken uit één soort bloem. Nee, dat verveelt echt nooit!”