Op Beleef de Lente van Vogelbescherming Nederland kunnen kijkers via webcams diverse vogelsoorten volgen. Om dit mogelijk te maken, werkt er achter de schermen een groep bevlogen mensen. Zij zijn allemaal even enthousiast om hun vogelkennis te delen. Eén van hen is Mary Mombarg, kerkuilenspecialist.
Dubbelfunctie
Mary is een ervaren roofvogelringer en al jaren betrokken bij Beleef de Lente. Eerst keek ze nachtbestanden na bij de steenuilen en tegenwoordig is ze actief bij de kerkuilen. Sinds dit voorjaar heeft ze er een functie bij: bloghouder/coördinator bij de kerkuilen. “Dit is mijn eerste jaar als blogger voor Beleef de Lente. Best spannend hoor, want hoe doe je dat eigenlijk, een aantrekkelijke blog schrijven met een pakkende kop en een tekst die lekker leest? Bij mijn eerste blog staarde dat witte papier mij aan, zo van ‘komt er nog iets uit die pen?’. Maar bij een workshop blogschrijven van Arjan Berben leerde ik hoe je een pakkende titel maakt en dan komt de rest ook wel.” En van die ‘rest’ genieten wij - kijkers naar Beleef de Lente - volop. Want Mary bezit een vracht aan kennis over de kerkuilen en wij smullen ervan, nietwaar? “Dat is precies waar ik het voor doe”, zegt Mary. “Want ik wil de mensen graag van alles leren over de kerkuilen. Het zijn zulke prachtige dieren, zó mooi om naar te kijken.”
Jong geleerd, oud gedaan
Haar passie voor vogels en natuur kreeg ze met de paplepel ingegoten. Ze groeide op in de bosrijke omgeving van Baarn. Haar vader bezat zangkanaries en parkieten, haar moeder had ook vogels en opa, die bij hen inwoonde, had wedstrijdduiven. “Mijn vader bracht mij al vroeg de liefde voor de natuur bij en leerde mij naar vogels te kijken. Als je opgroeit, gaat studeren, werken, trouwt en een gezin sticht, heb je niet zoveel tijd meer voor vogels. Maar later, als die drukke fase voorbij is, merk je dat de liefde voor de natuur en alles wat erin leeft nog altijd aanwezig is. Toen ik verhuisd was naar de Achterhoek en in contact kwam met iemand die zich met uilen bezighield, was ik weer verkocht en ben ik me gaan inzetten voor de kerkuilen.”
Cultuurlandschap
De kerkuil is niet zeldzaam, maar het is wel een rode-lijst-soort en moet beschermd worden, omdat de aantallen die er vroeger waren, er nu niet meer zijn. “De kerkuil hóórt in het Nederlandse cultuurlandschap. Hij leeft bij voorkeur op boerenerven. Omdat steeds meer boerderijen verdwijnen en er sprake is van schaalvergroting, verdwijnen ook de natuurlijke broedplekken van kerkuilen. Daarom ga ik samen met anderen van de vogelwerkgroep actief op zoek naar geschikte biotopen waar we kasten kunnen plaatsen. We benaderen mensen en proberen hen warm te maken voor het plaatsen van een nestkast. En als er op die plek al steenuilen of torenvalken huizen, dan kan er best een kerkuil bij. Die soorten gaan prima samen, zolang het erf groot genoeg is.”
Muizen
De kerkuil komt in alle delen van Nederland voor, alleen niet overal in dezelfde aantallen. “Strenge winters en het verkeer kunnen fataal zijn voor een kerkuil. Maar ook het muizenaanbod bepaalt of de kerkuil zich kan handhaven. “Dit BdL-seizoen was er één nacht waarin moeder kerkuil een stuk of 35 muizen binnenbracht, er lag een heus muizentapijt in de kast. Daar werd ik helemaal blij van. Waarschijnlijk is er die dag gemaaid, waardoor de muizen loskwamen. Die uil denkt dan echt niet ‘ieder kuiken heeft maar drie muizen per dag nodig’. Nee, ze vangt gewoon zoveel mogelijk prooien. Het blijft een dier met een instinct; als er veel eten te vinden is, wordt er veel binnengebracht. Of de jongen het nu opeten of niet. Prachtig!”
Griel
Mary is lid van twee vogelwerkgroepen; één in Zutphen en één in Lochem. Beide hebben een afdeling die uilen beschermen. Voor de Lochemse club houdt Mary zich actief bezig met de uilen. “Er is daar een groot gebied waar we nestkasten bezoeken. We kijken of er eieren in de kast liggen, hoeveel er jongen uit het ei komen, we wegen, meten en ringen ze en checken of het mannetjes of vrouwtjes zijn. Als er een adulte uil aanwezig is, dan vangen we die terug en kijken of het dier geringd is. Die ring lees je dan af en je vult alle gegevens in in griel.” Uhhh, griel? Wat is dat precies? “Griel staat voor ‘Geautomatiseerd Ring Invoer en Export Loket’, het is een database vol vogelgegevens. Griel wordt beheerd door het Vogeltrekstation, dat de dagelijkse gang van zaken regelt rond het ringen van allerlei vogelsoorten voor wetenschappelijk onderzoek, beleid en bescherming. Ringers die een ring hebben afgelezen, noteren de gegevens over de vogel dus in griel. Maar ook burgers die een dode geringde vogel vinden, bijvoorbeeld tijdens een boswandeling of langs de kant van de weg, kunnen een melding maken van de ringgegevens in griel.”
Ringen? Machtiging nodig!
Door het ringen van vogels wordt veel kennis opgedaan, die weer wordt ingezet om de dieren beter te kunnen beschermen. Vogels ringen mag je niet zomaar; je moet een meerjarige opleiding volgen, in de praktijk leren hoe je een vogel vasthoudt en op een goede manier met het juiste gereedschap een ring aanbrengt. En je moet een examen afleggen. “Voordat je gemachtigd ringer wordt, moet je een X-aantal vogels geringd hebben. In het begin kijk je alleen maar bij anderen hoe dat gaat. Geleidelijk aan mag je steeds meer doen en op een gegeven moment kun je zelfstandig een vogel hanteren, zoals dat in vogelland heet. Als je voldoende vogels hebt geringd en je slaagt voor je praktijk en theorie examen, krijg je de felbegeerde machtiging en mag je je ringer noemen. Die machtiging wordt afgegeven voor de vogelsoorten waarin je bent geschoold en is gedurende drie jaar geldig in een bepaald gebied in Nederland. Eens in de drie jaar moet je nascholing volgen, alleen dan wordt de machtiging verlengd.”
Nascholing bij Johan en Ronald
Mary is ringer van kerk-, steen- en bosuilen en torenvalken. Zij volgde afgelopen voorjaar nascholingen bij Johan de Jong en Ronald van Harxen. Wie de uiltjes van Beleef de Lente volgt, weet natuurlijk meteen wie dat zijn: de bevlogen kerkuilen- en steenuilmannen die interessante en geestige blogs voor ons schrijven. “Wat steeds belangrijker wordt, is dat het ringen volgens een bepaalde methode gebeurt. Dat leer je tijdens zo’n nascholing. En inzichten veranderen ook, mede door wat er te zien is via de camera’s van Beleef de Lente. Er gebeuren steeds weer dingen in een nest die wij überhaupt nog niet wisten of die anders gaan dan we dachten. Wat ik ook leerde tijdens een nascholing, is het bepalen van het geslacht van een dier. Dat kan al als een kuiken een week of zeven oud is. Je moet dan op basis van wat je waarneemt zeggen of het een man of vrouw is. Aan het eind van de scholingsdag snijdt Johan een dood exemplaar open om het geslacht te bepalen. Van dit soort bijeenkomsten leer je heel veel. Het is natuurlijk triest dat een uil het niet redde in de natuur, maar door zijn dood kunnen wij veel leren over uilen en daar hebben soortgenoten weer profijt van.”
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
