Deze maand hebben we een paar keer een jonge ijsvogel in de buurt van de broedwand gezien. Het is een jong van dit jaar uit een van de eerste broedsels. Nel Bekema stelde de vraag of jonge ijsvogels kunnen meehelpen bij het tweede broedsel. Je ziet dat soms ook bij boerenzwaluwen, aldus Nel.
Jonge ijsvogels bij de broedplek
Het komt af en toe voor dat een jong van een eerste broedsel bij een broedwand verschijnt. Dat zien we dan vooral in juni. In ons geval klopt dat helemaal. Kijk maar naar de clipjes van 17-6, 20-6, 25-6 en 27-6. Het jong is te herkennen aan de nog kortere snavel, donkere pootjes, doffe borstveren. Op de clipjes zie je ook duidelijk bedelgedrag om voedsel door met de vleugels te wapperen.
Welke jongen zijn dat?
Een jong dat verschijnt, kan een jong van dezelfde ouders zijn waar hij/zij bij de broedplek komt. Maar het kan evengoed een jong van een heel ander paartje zijn. Wordt het jong niet direct weggejaagd maar gedoogd, dan zal het vermoedelijk een eigen jong zijn. De verjaagde jongen zijn vaker vreemde.
Alleen bedelgedrag of meer?
Jonge ijsvogels kunnen ook een ander doel hebben om bij een nestwand te zijn. Bij ijsvogels is gezien dat een (1e broedsel) jong het paartje helpt met het voeden van de (2e broedsel) jongen, dus zelf ook vis brengt en voert. Dit wordt broedhulp of hulpgedrag genoemd.
Andere motieven die in de literatuur genoemd worden zijn: het jong zorgt voor extra bescherming tegen predatoren, het jong krijgt zo vaardigheden die ze later nodig hebben en ze worden zo een potentiële ‘erfgenaam’ van deze broedplaats.
Een vorm van broedhulp van een jong bij Beleef de Lente hebben we niet gezien.
Broedhulp alleen van eigen jongen?
Broedhulp komt het meeste voor van de eigen jongen, maar kan ook komen van een broer of zus van een van de broedende ouders. Mogelijk zijn dat ijsvogels zonder eigen nest. In Duitsland kreeg ik te horen dat een keer gezien is dat een ijsvogel man hielp bij het voeren van de jongen van een geheel ander paar ijsvogels. In Tsjechië is dit gedrag een keer vastgesteld bij een vreemd vrouwtje.
Vooral in de vogelwereld
Vooral in de vogelwereld is het gedrag van broedhulp bekend. Bij naar schatting 3-8% van de vogelsoorten komt het voor, dat zijn 400-500 soorten. Denk daarbij aan bepaalde bijeneters, papegaaien, zwaluwen en spechten. Maar ook van sommige zoogdieren en insecten is het bekend.
Klimaat en broedhulp
Een bijzonder reden voor broedhulp is bekend van Midden-Australië en Zuid-Afrika. Er zijn daar gebieden die zeer dor en droog zijn door maandenlang gebrek aan regen. Vogelsoorten kunnen daar op de lange termijn alleen overleven als ze in zeer korte tijd meerdere broedsels groot komen. Daarbij gaat het om veel jongen en in een korte tijd. Broedhulp kan dat goed ondersteunen.
Jonge spreeuw
In 2014 was de spreeuw in Nederland vogel van het jaar. Er werd veel onderzoek gedaan met o.a. camera’s in nestkasten. Dat onderzoek liep door in 2015. In dat jaar werd in juni gezien hoe een jonge spreeuw van het 1e broedsel bij zijn ouders de jongen van het 2e broedsel hielp voeren. De vogel nam zelfs het poepzakje van een van de jongen mee naar buiten.
In alle gevallen gaat het eigenlijk om het ondersteunen van de ouderlijke zorg. De ‘helpers’ vergroten daarmee het broedsucces van het volgende nest in plaats van zelf elders een eigen nest te hebben.
En dan ook nog…
In België werd een filmpje opgenomen van een winterkoning die een groepje dakloze jonge pimpelmezen voerde. Hoe dat verliep zie je in de video.
Winterkoning als pleegouder
Doel van IJsvogelwerkgroep Gooi en Vechtstreek: Verbeteren van de broedmogelijkheden voor ijsvogels. Aanleg, controle en onderhoud van ijsvogelwanden.
Bezoek de website van IJsvogelwerkgroep Gooi en Vechtstreek
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
