Al een aantal dagen kunnen we genieten van vier kerkuilenkuikens. Ook ligt er nog een ei, maar de wekker van dit eitje had inmiddels al lang af moeten gaan: dit ei komt niet meer uit. Wat kan er zijn gebeurd?
Dit kerkuilenembryo heeft een vergroeide ondersnavel en is in een vroeg stadium gestorven. Foto Arnold van den Burg
Een goede broeder
We hebben gezien dat vrouw de taak van het broeden heel zorgvuldig op zich heeft genomen: regelmatig was ze bezig met het keren van de eitjes. Onderzoek naar 110 kerkuilenembryo’s uit niet uitgekomen eieren bevestigt het beeld dat kerkuilen prima broeders zijn: er leken geen embryo’s te zijn afgestorven als gevolg van het niet of verkeerd keren van het ei. We moeten de oorzaak voor het verloren ei waarschijnlijk dus elders zoeken.
Uiteenlopende oorzaken
Er zijn veel verschillende scenario’s denkbaar die ertoe leiden dat een ei niet uitkomt. Ik noem hieronder een paar van de meest voorkomende oorzaken.
1. Het ei is niet bevrucht
Als je zag hoe vaak man en vrouw kerkuil paarden tijdens de legperiode, zou je niet denken dat bevruchting het probleem is! Maar toch leiden lang niet alle paringen tot daadwerkelijke bevruchtingen van een ei.
2. Er is een afwijking in het groeiende embryo ontstaan
Wie zich ooit wel eens in (ontwikkelings)biologie heeft verdiept, weet dat het ontstaan van een nieuw leventje een ongelofelijk ingewikkeld verhaal is. Er komen allerlei verschillende stofjes, genen en processen bij kijken, tot aan cel- en DNA-niveau aan toe. Te ingewikkeld om in één blog, of zelfs 10 blogs, uit te leggen. Maar het moge duidelijk zijn dat als er in deze ontwikkeling slechts één dingetje fout gaat, dit grote gevolgen kan hebben voor het embryo. Met zo een ingewikkeld proces zijn zo ongeveer alle denkbare afwijkingen mogelijk, tot ontbrekende ledematen en organen aan toe. Deze afwijkingen zijn, hoewel niet altijd zichtbaar met het blote oog, veelal fataal voor een embryo.
3. Een verkeerde positie in het ei
Ook bij mensen komt het voor: een verkeerde positie van de baby in de baarmoeder kan een geboorte bijzonder ingewikkeld maken. Ook vogels moeten op precies de juiste manier in het ei liggen, anders kunnen ze simpelweg niet de kracht zetten om zichzelf te bevrijden uit de eischaal.
Onderdeel van de strategie
Het niet uitkomen van eieren komt bij kerkuilen relatief vaak voor en heeft alles te maken met de broedstrategie van de kerkuil. In plaats van alle voedingsstoffen vast te leggen in één of twee eieren van zeer hoge kwaliteit, zoals bijvoorbeeld de zeearend, kiest de kerkuil er met name bij een hoog voedselaanbod voor om de voedingsstoffen te verdelen over meer eieren. Hierdoor kan de kerkuil meer jongen grootbrengen, maar bestaat er de kans dat één of meer eieren in een legsel toch niet de juiste voedingsstoffen blijken te hebben om zich tot een kuiken te ontwikkelen.
Het gezinsleven
Naar de precieze oorzaak van het niet uitkomen van ons laatste eitje blijft het gissen. Gelukkig is dit wonderlijke proces van de ontwikkeling van een kerkuiltje in vier van de vijf gevallen wél precies goed gegaan, waardoor het voor ons de komende tijd genieten wordt van het gezinsleven van de kerkuil.
Een verkeerde balans aan voedingsstoffen in het ei kan leiden tot fatale afwijkingen, zoals de open buikwand bij dit kerkuilembryo. Foto Arnold van den Burg
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
