De biddende torenvalk is voor veel mensen zo een bekend gezicht, dat je bijna zou vergeten hoe bijzonder het eigenlijk is. Want hoe werkt dat bidden precies, en is de torenvalk de enige die het doet?
Foto Robert Benjamins
Een essentiële jachttechniek
De torenvalk gebruikt verschillende methoden om te jagen en kan bijvoorbeeld ook toeslaan vanuit een uitkijkpost als een boom of paaltje. Maar in de open gebieden waar de torenvalk jaagt zijn er niet altijd uitkijkposten beschikbaar. Het bidden is daarmee een essentiële techniek om tóch muizen en andere prooien in het vizier te krijgen, gewoon door erboven te vliegen.
Verre van gewoon
Of ja, gewoon? De volgende keer dat je een torenvalk ziet bidden, kijk maar eens extra goed, met name naar de kop van de valk. Deze hangt perfect stil in de lucht terwijl vleugels en staart hard werken om de kop op exact dezelfde plek te houden. Een studie naar Australische torenvalken in een windtunnel liet zien dat ze hun kop tijdens het bidden nooit meer dan 2 millimeter verplaatsen *. De valken doen dit door tegen de wind in te vliegen en hun vleugeloppervlakte continue aan te passen aan de tegemoetkomende luchtstroom. Het is dus eigenlijk een heel knap staaltje tegen de wind invliegen. Door de kop helemaal stil te houden in de lucht kan de valk zich heel nauwkeurig focussen op zijn prooi.
Inspiratie voor de wetenschap
De techniek van het bidden is zo uniek dat wetenschappers nog steeds de precieze natuurkunde erachter in kaart proberen te brengen, niet alleen om meer te leren over valken maar ook over hoe er in de toekomst wendbaardere vliegtuigen en drones ontworpen kunnen worden. Op die manier is de natuur inspiratie voor techniek. Want hoe ver we inmiddels ook zijn met het ontwerpen van vliegtuigen en drones, we kunnen nog niets ontwerpen wat in de buurt komt van de wendbaarheid van vogels. Vooralsnog verslaan miljoenen jaren aan evolutie de wetenschap.
Welke vogels bidden er nog meer?
Behalve ‘onze’ torenvalk, zijn er nog verschillende andere torenvalksoorten in de wereld die bidden. Deze komen echter niet in Nederland voor. Als je in Nederland een valk ziet bidden, kun je er eigenlijk wel vanuit gaan dat het om een torenvalk gaat. De enige andere biddende valk die zich heel soms in Nederland laat zien is de roodpootvalk, maar deze is erg zeldzaam en alleen op doortrek te zien. Wel zijn er behalve valken nog enkele andere roofvogels die de kunst van het bidden doorhebben. Ook buizerds willen soms wel eens bidden, al zal je ze veel vaker ‘lui’ zien zitten op een uitkijkpost of zweven op thermiek. Regelmatiger biddende roofvogels zijn de ruigpootbuizerd (overwinteraar) en slangenarend (zomergast), maar deze zijn beide erg zeldzaam in Nederland. De torenvalk blijft echter hét boegbeeld van deze bijzondere jachttechniek die succes in open gebieden mogelijk maakt.
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
