Oef, een knoeperd van een taalfout, of toch niet… Ik hoor het jullie bijna denken. Maar niets is minder waar. Nu, vlak voor Pasen, is het een mooi moment om eens wat preciezer in te gaan op de buitenkant - de kleuren en vormen - van het wonderbaarlijke vogelei*.
Grutto nest /foto: Jannie Monhemius
Steltlopers…
…is een verzamelnaam voor verschillende vogelfamilies, zoals plevieren (waartoe ook onze kievit behoort), grutto’s, (stelt)kluten en scholeksters, om er enkele te noemen. Vogels, de naam zegt het al, op hoge poten, die bij voorkeur nabij water leven. Een plasdrasgebied zoals de Eempolder is voor hen ideaal: vochtige grond om te kunnen foerageren en hoger gelegen droge grond voor hun legsel.
Legsel
Een voltallig legsel bij steltlopers bestaat uit vier eieren, in een ondiep kuiltje (de nestkom) op de grond gelegd. Daar heeft bijvoorbeeld een kievitvrouwtje meestal vijf dagen voor nodig. Eigenlijk iedere dag een ei, maar na het tweede of derde ei neemt ze een dag een rustpauze. De eileg kost veel energie (lees: eiwit) en blijkbaar moet ze tussendoor weer op krachten komen.
Vorm
Steltlopers leggen eieren met aan de ene kant een stompe en aan de andere kant een puntig uiteinde (we noemen dat sferisch). Die puntige uiteindes liggen naar het midden van de nestkom gericht en sluiten zo perfect als één geheel op elkaar aan. Hierdoor is warmtegeleiding vanuit de broedvlek* van de oudervogel naar de eitjes optimaal.
Nestvlieders
Een ander voordeel van de puntige eivorm is de inhoud. Een puntig ei heeft naar verhouding een grotere inhoud. Daardoor kan de dooier groter zijn en dat stelt het kuiken ‘in de dop’ in staat om verder ontwikkeld uit het ei te komen. Belangrijk, want wat veel van onze kijkers inmiddels wel weten: kuikens van steltlopers zijn nestvlieders en moeten vrij snel na de geboorte al hun eigen kostje bij elkaar scharrelen.
Kleur als camouflage
Aan de eieren herken je de vogel, dat is zeker waar. Iedere vogelsoort heeft zijn eigen eikleur en patroon. Kijken we weer naar onze kievit, dan zien we hoeveel eieretende vijanden er op de loer liggen. De eieren zo onzichtbaar mogelijk maken door camouflage is dan een logische eerste verdediging. "Het is een fascinerend verschijnsel dat een kievitvrouwtje in staat is de kleur van de eischaal aan te passen aan de ondergrond van de plek waar het nest is gemaakt."*
Dat kleuren is een bijzonder proces. Al tijdens de ei-ontwikkeling in het lichaam van het vrouwtje krijgen de eitjes hun soorteigen kleur. Voor het kleuren worden twee verschillende pigmentvloeistoffen gebruikt: een roodbruine en een groenblauwe. Terwijl het ei in wording door de eileider gaat, op weg naar ‘de uitgang’, wordt het besprenkeld vanuit kleine spuitmondjes, en zo ontstaat er een basiskleur op de eischaal met daarop - afhankelijk van de vogelsoort - een patroon van kleurvlekjes. Door deze twee pigmentvloeistoffen onderling te vermengen is een grote verscheidenheid aan kleurschakeringen mogelijk.
Herkenning
Misschien heeft zelfs niet alleen iedere vogelsoort zijn eigen eikleur en patroon, maar geldt dat ook voor ieder individueel broedpaar. Er zijn onderzoeken gedaan die laten zien dat vogels hun eigen eieren kunnen herkennen op basis van uiterlijke kenmerken. Maar dat is weer een heel ander verhaal dat niet past binnen dit blogje.
* De broedvlek van een vogel is een - door hormonale werking - tijdelijk veerloze vlek op de buik van een vogel, die sterker doorbloed is. Hierdoor is de warmteoverdracht van oudervogel naar eieren optimaal.
* Vogelei: niet alleen vogels, ook andere dieren als reptielen, insecten en vissen leggen eieren.
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
