Kenmerkend voor alle woelmuizen is de gedrongen, ietwat lompe bouw en een stompe kop met kleine ogen, kleine oren en een kort staartje. Toch zijn de verschillende soorten soms ook aan de hand van andere uiterlijke kenmerken te onderscheiden. Wat zijn die kenmerken?
Rosse woelmuis (Myodes glareolus)
De rosse woelmuis dankt zijn naam aan de kenmerkende rossige gloed van de kastanjebruine rugvacht. De onderzijde is crèmekleurig tot grijs en de flanken zijn grijsbruin. In de winter is de vacht langer, voller en roder. Bij jonge dieren is de vacht veel grijzer van kleur.
De staart van de rosse woelmuis is vrij lang (35 tot 60% van de kop-romplengte) en tweekleurig: van boven donker en onder wit. Door deze langere staartlengte onderscheidt de rosse woelmuis zich van de aardmuis en de veldmuis. Ten opzichte van andere woelmuizen is de kop iets minder stomp. De oren steken duidelijk uit de vacht en zijn net als de ogen groter dan bij andere woelmuizen.
Veldmuis (Microtus arvalis)
De veldmuis heeft een korte en gladde vacht. De kleur van de rug is dofgeel tot bruingrijs van kleur, de buik is vuilwit tot lichtgrijs. Er zijn vele kleurvariëteiten. De staart is relatief kort en behaard, deze is aan de bovenzijde maar weinig donkerder van kleur dan aan de onderzijde.
Verwarring met vooral de aardmuis is goed mogelijk. Een onderscheidend kenmerk tussen deze soorten is de lengte van de staart. De staart van de veldmuis is beduidend korter dan die van de aardmuis (welke bij de veldmuis kleiner is dan 33% van de kop-romplengte). De oren van de veldmuis zijn beter zichtbaar dan die van de aardmuis, bij veldmuizen is een deel van de oorschelp zichtbaar. De oorschelp van de aardmuis zit meer verstopt in de vacht.
Aardmuis (Microtus agrestis)
De aardmuis is een vrij forse woelmuis met een grijs tot kastanjebruine rug en een (crème)grijze buik. De vacht maakt een ruige, borstelige indruk, ruiger dan de veldmuis. De staart is relatief kort en duidelijk tweekleurig met lichte haren aan de onderzijde en donkerkleurig aan de bovenzijde. De oorschelp is meestal niet te zien omdat de haren bij het oor lang zijn en deze ook aan de binnenkant behaard is.
Verwarring met vooral de veldmuis en noordse woelmuis is heel goed mogelijk. Een onderscheidend kenmerk tussen deze soorten is de lengte van de staart. Deze van de aardmuis is kleiner dan 33% van de kop-romplengte; de staart van de veldmuis is beduidend korter en de staart van een noordse woelmuis is juist weer langer. Kortom, het opmeten van de staart kan je helpen bij het vaststellen van de specifieke woelmuissoort.
Ondergrondse woelmuis (Microtus subterraneus)
De ondergrondse woelmuis is onze kleinste woelmuissoort. Ze zijn herkenbaar aan de zeer kleine kraalogen en de kleine ronde oren die bijna geheel verborgen liggen in de vacht. Deze vacht is op de rug donkerbruin tot grijs. De buik is zilver- tot blauwgrijs en de staart tweekleurig.
Verwarring is mogelijk met de jongen van de overige woelmuizen; deze zijn vaak ook grijs gekleurd. De achtervoet van de ondergrondse woelmuizen hebben echter vijf eeltkussens, in tegenstelling tot de andere Nederlandse woelmuizen, die er zes hebben.
De noordse woelmuis is een relatief grote woelmuis met een brede kop en een relatief lange staart. Meestal hebben ze een donkerbruine rugvacht en een donkergrijze buikvacht, maar ook lichtere exemplaren komen voor. De vacht is lang en glanzend. De oren vallen nauwelijks op. De vrij grote, donkergekleurde achtervoeten hebben contrasterende witte nageltjes.
Verwarring met vooral de veldmuis en aardmuis is goed mogelijk. De staart van een noordse woelmuis is langer dan van deze andere twee woelmuissoorten, namelijk gemiddeld 40% van de kop-romplengte. Die van de aardmuis is maximaal 33% van de kop-romplengte en die van de veldmuis nog korter.
Ook kennis over de verspreiding van de diverse woelmuissoorten is relevant bij het bepalen van de soort. We vertellen je hier meer over in een volgend blog of kijk in de tussentijd op de website van de Zoogdiervereniging.
Wat eet de torenvalk?
In het kader van het Jaar van de Torenvalk wordt er onderzoek gedaan naar de diversiteit van het voedsel van de torenvalk. In haar blog vertelde Bernice hier al een en ander over. Wil je meehelpen door gevangen prooien te registreren die je voorbij ziet komen op de livestream? Dat kan op deze onderzoeksheet. Zie je een woelmuis, maar weet je niet zeker welke? Dan is het voldoende om alleen ‘woelmuis’ in te vullen.
Torenvalk met woelmuis als prooi (foto: Saxifraga-Martin Mollet)
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
