Broeden vraagt vakvrouwschap

Pascal Stroeken, STONE | maandag 23 april 2018 | Vind ik leuk | Bewaar deze blog | 958x

De kunst van het broeden versus kunstmatig broeden

De kunst van het broeden verstaan vogels uiteraard van nature. Een taak die wij zoogdieren niet tot onze vaardigheden kunnen rekenen. Toen de mens met de opkomst van de commerciële pluimveehouderij op grote schaal kippeneieren wenste uit te broeden en daartoe vanaf eind negentiende eeuw de eerste broedmachines ontwikkelde, bleek het kunstmatig uitbroeden dan ook nog een heel gepuzzel. Behalve de juiste temperatuur, bleek dat ook het reguleren van het vochtigheidsgehalte en het met regelmaat draaien van de eieren essentieel waren voor een goed broedresultaat. 

Broedtemperatuur

De optimale broedtemperatuur voor de meeste vogels ligt rond de 37,5 graden Celsius, wat lager dus dan de lichaamstemperatuur van vogels die 40 graden is. Om de warmte-overdracht zo effectief mogelijk te laten verlopen heeft moeder natuur de broedvlek ontwikkeld: een deel van de huid op de buik dat onder invloed van hormonen aan het begin van de eileg zijn veren verliest. Deze kale plek is rijkelijk voorzien van warmtesensoren en bloedvaten, en stelt de vogel in staat de eieren optimaal te verwarmen.

Schuddelen

Als het vrouwtje plaatsneemt op de eieren neemt ze duidelijk zichtbaar de juiste broedpositie in. We zien haar dan even met haar lichaam schudden ("schuddelen" in jargon van BdL-kijkers). Hierdoor maakt ze goed contact tussen de broedvlek en de eieren, en zet ze zich in een comfortabele houding op de eieren. Om vervolgens weer duttend de tijd door te komen.

Hoog op de eieren

Oververhitting van de eieren vormt doorgaans een grotere bedreiging dan tijdelijke afkoeling. Pas als de temperatuur van een ei voor langere tijd onder de 25 graden komt treedt er schade op voor het embryo. De korte broedonderbrekingen die de steenuilendames op gezette tijden plegen te doen, kunnen dan ook geen kwaad.

Kort voor het uitkomen van de eieren zien we het vrouwtje vaak wat "hoger op de eieren" zitten, waardoor het contact tussen de broedvlek en de eieren vermindert. De reden van deze "hoge zit" is het voorkomen van oververhitting. Het jong in het ei produceert dan zelf namelijk al veel warmte met zijn inspanning zich uit het ei te bevrijden en oververhitting kan leiden tot sterfte. 

Draaien

Het op juiste temperatuur bebroeden is niet de enige vaardigheid waarover de vogel moet beschikken om de embryonale ontwikkeling goed te laten verlopen. We zien de broedende vrouwtjes met enige regelmaat even opstaan en de eieren met de snavel keren. Anders dan wat vaak wordt gedacht is het draaien niet bedoeld om de eieren gelijkmatig te verwarmen. De belangrijkste functie hiervan in de eerste fase van de broedtijd is het stimuleren van het extern bloedvatenstelsel in de embryonale vliezen, dat zorgt voor de verspreiding van voedingsstoffen en een goede waterhuishouding in het ei. Ook zorgt het draaien ervoor dat het embryo optimaal gepositioneerd is ten opzichte van de dooier en het eiwit. Het keren van de eieren is dus noodzakelijk voor de juiste groei van het embryo.

Aan het einde van de broedtijd dient het draaien van de eieren voor de oriëntatie van het jong. Dit stimuleert dat het jong de eischaal aan de juiste kant - de bovenzijde! - begint aan te pikken (te breken). Wel zo handig om comfortabel uit het ei te kruipen, want met je snavel in het stoffige bodemmateriaal ter wereld komen is geen fijne start!  

Hoge zit en piepen?

Wanneer zien we de hoge zit en horen we een piepend ei? Het zijn spannende dagen, in Dongen!

Geraadpleegde bronnen: Het Vogelei, door Tim Birkhead, en Het onderzoeken van niet uitgekomen vogeleieren, door Arnold van den Burg.

Steenuilenoverleg Nederland (STONE) is een landelijke werkgroep die steenuilenbescherming en -onderzoek coördineert, stimuleert en faciliteert. Daartoe wordt samengewerkt met relevante binnen- en buitenlandse, professionele en vrijwilligersorganisaties. STONE is een vrijwilligersorganisatie, zonder betaalde krachten. Bezoek de website van STONE

Vind ik leuk
Bewaar deze blog

Meer over