Huh? Gaat het over wielrennen? Nou, misschien, als je het over een wheelie hebt. Het heeft wel te maken met remmen en sturen, opwaartse kracht, met balans en met gracieus landen.
Alula komt van het latijnse woord ala, wat vleugel betekent. Het is een verkleinwoord. Vleugeltje dus. De alula is eigenlijk de duim van de vleugel.
De vorm van de vleugel
De vleugel van de slechtvalk is breed aan de basis en loopt dan smal en puntig uit. De brede basis is om kracht te zetten. Er zitten enorme borst- schouder- en nekspieren onder. Nodig om snel hoogte te halen en om een zware prooi te kunnen dragen. Het smaller wordende puntige deel van de vleugel helpt om heel snel en wendbaar te zijn.
Slechtvalken vouwen hun vleugels in allerlei standen tijdens de vlucht: van bol aan de voorkant van de basis om snelheid en hoogte te maken, breeduit om op de thermiek te zweven, tot geheel ingevouwen om een gestroomlijnde druppel te vormen en met de kop naar beneden in een duikvlucht naar de prooi te suizen.
Remmen, maar niet uit de bocht vliegen
Maar dan moeten ze remmen, met snelheden boven de 300 km/u. Ze remmen door de vleugel met de brede basis ineens tegen de luchtdruk in te draaien en sturen met de staartveren. Door de snelheid en het plotselinge verlies van opwaartse druk zouden ze echter snel uit balans raken en neerkwakken.
Duim omhoog
Maar daarom hebben de vogels de alula, de duim, die automatisch met de pols meedraait als de vleugel dwars op de luchtstroom gaat staan. Ze zetten als het ware een extra vleugeltje op, dat zorgt dat ze precies voldoende opwaartse druk behouden.
Bij de slechtvalk is de alula heel sterk gespierd, en er zit een bundeltje hele sterke veren aan om de turbulentie van de luchtstroom te controleren, zodat ze niet voor-of achterover klappen bij de landing (of bij het keren in de lucht).
Niet alle dino’s konden netjes landen
Vogels stammen van dinosauriërs af. Het eerste voorbeeld daarvan was de gevederde Archaeopterix. Maar die had nog geen alula. De Eoalulavis, ofwel de dawn alula bird was het eerste fossiel waarbij een alula is gezien. Dit fossiel werd pas in 1990 ontdekt. Voorganger Archaeopterix kon dus nog niet elegant landen, maar moest een stukje rennen als hij de grond raakte.
Denk maar eens aan de landing met een deltavlieger of een parachute, dan moet je ook rennen om niet om te vallen.
Vliegtuigbouwers hebben goed naar de vogels gekeken. Vleugels van vliegtuigen hebben flappen en kleppen die net als de alula helpen bij goed hoogte maken en een goede landing.
We kunnen als mens nog zoveel van de dieren leren. Fijn dat we kunnen meekijken naar de slechtvalken, de snelste dieren ter wereld.
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
