Ontaarde moeder?

Ronald van Harxen, STONE | donderdag 4 april 2019 | Vind ik leuk | Bewaar deze blog | 1044x

Eioppasmoederkloek

Als je niet goed op de hoogte bent van de broedstrategie van steenuilen, zou je het haast denken. Welke (aanstaande) moeder laat nu haar (toekomstige) borelingen in het holst van de nacht aan hun lot over? Wat als er een eierrover langs komt, een eekhoorn of een steenmarter? Ik weet bijna zeker dat veel kijkers wel een tijdje op de eieren plaats zouden willen, als een soort eioppasmoederkloek. 

Gelijke kansen

Toch zou dat niet verstandig zijn. Een steenuilenmoeder laat haar eieren niet voor niets onbebroed. Wat ze namelijk wil is dat haar kinderen gelijke kansen krijgen en dat werkt het beste als ze allemaal zo'n beetje op dezelfde dag uitkomen. Dan moet je dus niet al gelijk bij het eerste ei beginnen te broeden. Als je dan bijvoorbeeld 4 eieren legt, is het eerste jong al 6 dagen oud als het laatste ei uitkomt. Gevolg een dominant eerste kuiken en een nestdotje dat alleen aan wat te eten krijgt als zijn oudere nestgenoten hun ergste honger gestild hebben. Kerkuilen doen het wel zo. De jongen van een kerkuil kun je opstellen in de vorm van een trapje. De oudste vooraan en de overige in aflopende leeftijd erachter, de jongste sluit de rij. Als er niet voldoende voedsel is, overleven alleen de oudste. 

Steenuilen doen het dus anders. Ze leggen minder eieren dan kerkuilen en elk ei verlies tikt dan hard aan. Elk jong telt! Om geen valse starts te creëren, beginnen ze dus pas echt met broeden als het legsel compleet is. Maar, zult u zeggen, waarom zitten ze dan toch bij tijd en wijle op de eieren? 

Minder herstartproblemen

De reden daarvoor is tweeledig. De belangrijkste is dat de vruchtontwikkeling al in de eileider begint. Op het moment dat het ei gelegd wordt, is er dus al een kiem aanwezig. Als er niet gebroed wordt, ontwikkelt de kiem zich niet verder. Na er een aantal dagen gelegen te hebben, moet het een ‘koude start’ maken als het vrouwtje na het laatste ei met broeden begint. Daarmee zijn de eerst gelegde eieren in het nadeel. Het laatste ei maakt immers een ‘warme start’ en krijgt dus een voorsprong. Dat is niet zo handig omdat het laatste ei meestal kwalitatief het minste ei is, gevuld met het restant aan voedingstoffen. De kans dat zo’n ei/jong het bij voedselschaarste niet overleeft, is niet ondenkbaar. Op die manier bevoordeel je een dus een minder kansrijk ei. Dat lijkt sympathiek, maar is strategisch niet handig. Door regelmatig een tijdje op eerder gelegde eieren te broeden, ondervinden deze minder ‘herstart’ problemen.

Schadelijke bacteriën

De tweede reden heeft te maken met de bacterie-ontwikkeling op  eischaal. Een vers gelegd ei is een prooi voor schadelijke bacteriën die door de schaal heen proberen te dringen op zoek naar de voedselrijke dooier. Af en toe broeden, vertraagt de groei van dat soort bacteriën, zo is bij andere soorten aangetoond. Dus heel verstandig om er regelmatig een tijdje op te gaan zitten. Maar niet voortdurend, want dan komen de jongen niet meer op dezelfde dag uit. Geen sprake dus van een ontaarde moeder, maar juist van een hele slimme. Hoe mooi zit het in elkaar!

In de tabel heb ik even globaal de broedtijden van 2 op 3 april op de rij gezet. Van de 24 uur brengt het vrouwtje 7 uur en 17 minuten op de eieren door, verdeeld over 8 zittingen. De rest van de tijd zit of staat ze ernaast of verblijft ze buiten de kast.

Steenuilenoverleg Nederland (STONE) is een landelijke werkgroep die steenuilenbescherming en -onderzoek coördineert, stimuleert en faciliteert. Daartoe wordt samengewerkt met relevante binnen- en buitenlandse, professionele en vrijwilligersorganisaties. STONE is een vrijwilligersorganisatie, zonder betaalde krachten. Bezoek de website van STONE

Vind ik leuk
Bewaar deze blog

Meer over