Het is elk seizoen een terugkerend fenomeen dat tevens voor veel hilariteit zorgt en tot vragen leidt: “Wat is dat voor een witte waas op het water?” Dit jaar, vanwege de vele kikkers: “Is het kikkerdril?” Maar de vaste bezoekers zien de bui al hangen als die zich aankondigt.
De houtduif kwam even badderen!
Zó heb je een brandschone vijver en zó heb je er een dikke laag talkpoeder overheen. De dader is de houtduif. Die heeft, als meer soorten vogels, geen stuitklieren maar poederdonsveren.
Veren
Laten we bij het begin beginnen. Dat is zo’n 150 miljoen jaar geleden. Enkele soorten dinosauriërs ontwikkelden veren waarmee ze daadwerkelijk konden vliegen; daarvóór was het tien miljoen jaar een beetje behelpen met rennen op de grond. Maar op een dag, daar ging die. De Archaeopteryx bijvoorbeeld. Het was maar een kleintje (half metertje groot) en ook geen hóógvlieger, maar hij kon het!
Een veer bestaat voor het grootste deel uit keratine. Het kent een holle middenschacht. Links en rechts daarvan staan de vlaggen en die bestaan uit baarden. Baarden hebben haakjes die ervoor zorgen dat de veer in elkaar blijft haken. Donsveertjes hebben die haakjes nog niet.
Donsveertjes dienen voor isolatie en water afstoten. Dekveren stroomlijnen de vogel. Slagpennen zijn voor de vlucht. Met de staartpennen beweegt de vogel omlaag en omhoog, stuurt en remt hij.
Onderhoud
Het onderhoud van de veren is een belangrijke taak. Die moeten gepoetst worden, rechtgetrokken, uitgepluimd en ongedierte-arm gehouden.
Veel vogels hebben voor hun verenonderhoud een speciale stuitklier vlak boven de staart. Daaruit kunnen ze met kop en snavel een soort vet verspreiden dat de veren waterdicht houdt.
Badderen in water en zand hoort ook bij het onderhoud.
Gemiddeld éénmaal per jaar worden de veren, meestal geleidelijk, soms radicaal in één keer, gewisseld voor nieuwe. De ruitijd is niet de tofste tijd voor vogels, maar daarna kunnen ze er weer een jaar lang tegen.
Poederdons
Nu dan het poederdons van de houtduif. Poederdonsveren vallen nooit uit. Ze blijven groeien, de topjes breken af en vormen een heel fijn poederlaagje. Dit heeft dezelfde functie als het vet uit de stuitklier. Het maakt de veren waterafstotend. Maar als de duif in bad gaat – of tegen een raam vliegt – laat hij van dat poeder achter. En daar komt dus die laag van.
Dons noch vet
Sommige pechvogels hebben dons noch vet onder of op de veren. De aalscholver is een uitstekende duiker en zwemmer maar om een beetje rap achter de vis aan te kunnen, moet hij het zónder deze beschermende maatregelen stellen. Dat lost hij op door na elke duik met de vleugels wijd te gaan zitten opdrogen. Een prachtig gezicht. Al lijkt het me in de winter wat minder.
Licht als een veertje
Kwam bij de uitdrukking “zo licht als een veertje” de uitleg tegen: een meisje van 50 kilo noemen we bijvoorbeeld zo. Nou… een struisvogel weegt maximaal 155 kilo en die heeft geen veren van 50 kilo. De zwaarste vogel die kan vliegen, is een koritrap. Die weegt 11 tot 19 kilo.
Sorry dames maar met 50 kilo bent u niet zo licht als een veertje.
PS Nieuwste badregel bedacht door de bezoekers: Eerst uitkloppen, dan pas badderen!
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
