Je ziet ze groeien

Mary Mombarg, Kerkuilenwerkgroep Nederland | woensdag 21 mei 2025 | Vind ik leuk | Bewaar deze blog | 116x

Kerkuil met een open buikwand als gevolg van aminozuur of temperatuur-effect Foto: Arnold van den Burg

Ze lijken sprekend op hun moeder! (Naja bijna dan)

We hebben allemaal gezien hoe kaal de kuikens uit het ei kropen, inmiddels zijn ze geheel bedekt met een donslaagje om ze te beschermen tegen het weer en de temperatuur. Vanaf de zevende dag produceert een jong van de kerkuil de eerste braakbal. Die braakballen zijn lang en smal en wegen nog geen gram. De inhoud bestaat grotendeels uit haren met een enkele maal kleine botjes

Ontwikkeling van het jong in de tweede week

Tegen het einde van de tweede week maakt de eerste witte donslaag van de kuikens, die het lichaam nooit volledig heeft bedekt, plaats voor een tweede, die gelig-wit tot hagelwit van kleur is. Rond de tiende dag verschijnen korte schachten met donspluimpjes. Op de twaalfde dag is de eitand geheel verdwenen. Het jong kan de kop al wat langer oprichten en de ogen kunnen gedurende langere perioden tot een spleetje worden geopend. De pupil lijkt zwart, maar is lichtblauw van kleur. Bij naderend gevaar kan het jong tongklikken laten horen. (het jong slikt als het ware de tong in) Dit geluid wordt afgewisseld met combinaties van blazen en sissen, waarbij de snavel licht geopend is.

Halverwege de tweede week begint het jong zich op het loopbeen te verplaatsen in het nest. Het jong steunt daarbij op de vleugelstompjes, die nog erg kort zijn. Kruipt het jong te ver weg van het nest, dan zal vrouw kerkuil het jong weer door middel van haar snavel beetpakken en weer terugzetten in het nest. We zien dit vooral bij lage temperaturen, zodat het jong niet te snel afkoelt.

K1 eet inmiddels ook al kleine spitsmuizen zie clip doe mij maar een hele

De hooiberg fluistert over het verloren ei  

We hebben gezien dat vrouw de taak van het broeden heel zorgvuldig op zich heeft genomen: regelmatig was ze bezig met het keren van de eitjes. Onderzoek naar 110 kerkuilenembryo’s uit niet uitgekomen eieren bevestigt het beeld dat kerkuilen prima broeders zijn: er leken geen embryo’s te zijn afgestorven als gevolg van het niet of verkeerd keren van het ei. We moeten de oorzaak voor het verloren ei waarschijnlijk dus elders zoeken.

Mogelijke oorzaken

Er zijn veel verschillende scenario’s denkbaar die ertoe leiden dat een ei niet uitkomt. Ik noem hieronder een paar van de meest voorkomende oorzaken. 

Het ei is niet bevrucht, als je zag hoe vaak man en vrouw kerkuil paarden tijdens de legperiode, zou je niet denken dat bevruchting het probleem is! Maar toch leiden lang niet alle paringen tot daadwerkelijke bevruchtingen van een ei.

Er is een afwijking in het groeiende embryo ontstaan, wie zich ooit wel eens in (ontwikkelings)biologie heeft verdiept, weet dat het ontstaan van een nieuw leventje een ongelofelijk ingewikkeld verhaal is. Er komen allerlei verschillende stofjes, genen en processen bij kijken, tot aan cel- en DNA-niveau aan toe. Te ingewikkeld om in één blog, of zelfs 10 blogs, uit te leggen. Maar het moge duidelijk zijn dat als er in deze ontwikkeling slechts één dingetje fout gaat, dit grote gevolgen kan hebben voor het embryo. Met zo een ingewikkeld proces zijn zo ongeveer alle denkbare afwijkingen mogelijk, tot ontbrekende ledematen en organen aan toe. Deze afwijkingen zijn, hoewel niet altijd zichtbaar met het blote oog, veelal fataal voor een embryo.

Een verkeerde positie in het ei, ook bij mensen komt het voor: een verkeerde positie van de baby in de baarmoeder kan een geboorte bijzonder ingewikkeld maken. Ook vogels moeten op precies de juiste manier in het ei liggen, anders kunnen ze simpelweg niet de kracht zetten om zichzelf te bevrijden uit de eischaal.

Onderdeel van de strategie

Het niet uitkomen van eieren komt bij kerkuilen relatief vaak voor en heeft alles te maken met de broedstrategie van de kerkuil. In plaats van alle voedingsstoffen vast te leggen in één of twee eieren van zeer hoge kwaliteit, zoals bijvoorbeeld de zeearend, kiest de kerkuil er met name bij een hoog voedselaanbod voor om de voedingsstoffen te verdelen over meer eieren. Hierdoor kan de kerkuil meer jongen grootbrengen, maar bestaat er de kans dat één of meer eieren in een legsel toch niet de juiste voedingsstoffen blijken te hebben om zich tot een kuiken te ontwikkelen.

Naar de precieze oorzaak van het niet uitkomen van ons laatste eitje blijft het op dit moment gissen. Gelukkig is dit wonderlijke proces van de ontwikkeling van een kerkuiltje in vier van de vijf gevallen wél precies goed gegaan, waardoor het voor ons de komende tijd genieten wordt van het gezinsleven van de kerkuil.

Kerkuilembryo met een gehoekte ondersnavel; er zijn veel voedingsfactoren die dit kunnen veroorzaken Foto: Arnold van den Burg

De stichting Kerkuilenwerkgroep heeft tot doel het ‘beschermen van de kerkuil’ door ‘het geven van voorlichting en educatie, door het plaatsen van nestkasten en het verzamelen en registreren van gegevens’. De stichting is een overkoepelende landelijke organisatie met ongeveer 1.000 vrijwilligers, die werkzaam zijn in 16 regio’s die landelijk ruim 10.000 kerkuilnestkasten beheren en controleren. Dankzij de inspanningen van deze vrijwilligers en de medewerking van boeren en burgers is de broedpopulatie van kerkuilen toegenomen van ongeveer 100 broedparen eind jaren ’70 tot 3.000 nu. Meer weten? Bezoek de website van Kerkuilenwerkgroep Nederland

Vind ik leuk
Bewaar deze blog

Meer over