De twee slechtvalkstelletjes die je via onze webcams bij Beleef de Lente kunt volgen, horen bij ondertussen ruim 200 broedparen in Nederland – wat een weelde! Een paar decennia geleden zag het er nog heel anders uit.
Eind jaren 60 belandde de slechtvalk, net als veel andere roofvogelsoorten, namelijk op de rand van uitsterven – in West-Europa was slechts 5 procent van het aantal in de jaren 50 overgebleven. Ook elders in de wereld – de soort komt vrijwel wereldwijd voor – was het aantal slechtvalken gekelderd. Dit door invloeden van de mens, zoals habitatvermindering, vervolging en de intensieve toepassing van de insecticide dichloordifenyltrichloorethaan (DDT). Deze stof was bedoeld om insecten te doden, maar leidde bij roofvogels tot slecht ontwikkelde eieren, die of braken of niet uitkwamen, en tot sterfte onder vogels. Hoe? DDT is slecht afbreekbaar en hoopt op in lichaamsvetten van insecteneters zoals muizen en kleinere vogels, die door roofvogels zoals de slechtvalk in zulke grote hoeveelheden worden verorberd dat zij te veel van het gif binnenkrijgen.
De terugkeer van de slechtvalk in Nederland
Gelukkig werd het goedje vanaf de jaren 70 in steeds meer, en uiteindelijk alle Europese landen verbannen. Om herstel van de soort te bespoedigen werd in meerdere landen broed- en herintroductieprogramma’s opgezet, en nestkasten geplaatst om geschikte broedplaatsen aan te bieden. In Nederland zagen we slechtvalken aanvankelijk voorbijkomen als spaarzame wintergast vanuit de Scandinavische landen. Interessant genoeg kwamen de slechtvalken die later besloten zich bij ons te vestigen niet zozeer daar vandaan, maar voornamelijk uit West-Duitsland, waar de slechtvalkpopulatie zich tegen die tijd goed had hersteld.
In 1990 werd het eerste broedpaar in Nederland waargenomen, in 2002 waren het er voor het eerst meer dan tien, en in 2012 zaten we al over de 100 waargenomen broedparen – in tien jaar tijd had het aantal zich vertienvoudigd! Weer tien jaar en het aantal had zich nog eens verdubbeld: in 2021 schatte Sovon wel 225 broedparen aanwezig in ons kleine polderland. Oftewel 450 volwassen slechtvalken. In de late herfst en winter, wanneer door de aanwezigheid van doortrekkers en wintergasten het aantal nog hoger is, zat het geschatte aantal individuen voor 2021 zelfs rond de 650*. Al met al een flink succes!
Een kleine teruggang
In 2022 was het aantal broedparen ‘slechts’ 205 - ongeveer tien procent minder dan 2021. Hoewel fluctuaties in populatiegrootte normaal zijn, was dit de eerste substantiele daling in het aantal broedende slechtvalken in Nederland. Volgens sommige bronnen, zoals Omroep Fryslân en Natuurpunt, is deze daling te wijten aan de vogelgriep. Hoe het er in 2023 uitzag heb ik nog niet kunnen uitvogelen, maar kijkend naar de trend van de afgelopen jaren verwacht ik dat de groei nog wel zal voortzetten.
*Fun fact
Volgens de laatste inschattingen van Birdlife International leven er in heel Europa wel tussen de 16 en 30 duizend broedparen! Koplopers zijn Spanje (bijna drieduizend), Frankrijk en het Verenigd Koningrijk (ieder rond de anderhalf duizend).
Aantal broedparen slechtvalk in Nederland per jaar, op basis van gegevens Sovon.
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
