Kerkuilen zijn voornamelijk ’s nachts actief. Daarom zijn ze gezegend met bijzondere eigenschappen, die allemaal nodig zijn om hun prooien te kunnen vangen.
Franjes aan de buitenkant pen 10 Foto Johan de Jong
Geruisloos vliegen
Het waarnemen van een prooi is één ding, maar ’m daarna ook kunnen vangen vraagt om een ‘superkracht’. Die hebben kerkuilen dan ook: ze kunnen geruisloos vliegen. De muis hoort de kerkuil niet aankomen. Dat ze zich stil door de lucht kunnen bewegen, danken ze aan een aantal eigenschappen. Door de bijzondere structuur van de veren en de grote (maar slanke) vleugels met een spanwijdte van bijna een meter kunnen kerkuilen langzaam en heimelijk de bodem afzoeken terwijl ze vliegen. Het zijn deze eigenschappen die kerkuilen tot heersers van de duisternis maken. Het zijn nachtvogels bij uitstek: indrukwekkend en fascinerend.
Het lichaam van de kerkuil is smal, bedekt met lichte veren en weegt 300 tot 400 gram. Uilen die ’s nachts in vlucht jagen en hun gehoor gebruiken om prooien te lokaliseren, lijken beter ontwikkelde franjes en donzige veren te hebben dan de uilensoorten die op zicht jagen. Vooral die de vorm van de grote slagpennen is aangepast aan een geruisloze vlucht: de veren zijn buigzaam en voorzien van dons, terwijl de veer aan de buitenkant over de gehele lengte franjes hebben. Wil je meer lezen over hoe uilen in elkaar steken zie de website van het zoologicalmuseum
De veren in het vet
Het verenkleed van kerkuilen houdt ze warm. En dan vooral de warme lucht tussen de veren, die als isolatie dienen. Om zo goed mogelijk warmte vast te houden, maken kerkuilen hun verenkleed uitbundig schoon. Ze smeren de veren ook met vet in, afkomstig van hun eigen vetklier. Zo rollen waterdruppels er als parels vanaf en raakt het verenpakket niet doorweekt met water. Als dat wel zou gebeuren, zijn de gevolgen veelal catastrofaal. Want doorweekt kunnen vogels niet vliegen en dus geen eten vinden.
Gekamde veren
Bij verschillende vogels is op één nagel een soort karteling langs de onderkant te vinden, zo ook bij de kerkuil. In het Latijn wordt die ook wel de pectinatus-nagel genoemd. Pectinatus heeft als betekenis dat iets op de tanden van een kam lijkt. Hoewel deze karteling bijna niet te zien is, is-ie heel belangrijk. Daarmee onderhouden vogels hun verenkleed en kunnen ze ook parasieten, zoals teken, er gemakkelijk vanaf krabben.
Op één poot staan
Overdag is het slapen geblazen voor kerkuilen. Vogelslaap kan variëren van korte ‘hazenslaapjes’ tot zeer diepe slaap. De meeste vogels slapen met een naar achter naar achteren gedraaide kop onder de schouderveren gestoken. Veel vogels, vooral zangvogels,
flamingo’s en steltlopers, staan wisselend van de ene poot op de andere als ze slapen. Dat zien we ook bij de kerkuilen van Beleef de Lente. Het opgetrokken pootje krijgt rust én zo sparen ze vermoedelijk bij koud weer lichaamswarmte, wat dezer dagen heel belangrijk is.
Foto André Eijkenaar
De stichting Kerkuilenwerkgroep heeft tot doel het ‘beschermen van de kerkuil’ door ‘het geven van voorlichting en educatie, door het plaatsen van nestkasten en het verzamelen en registreren van gegevens’. De stichting is een overkoepelende landelijke organisatie met ongeveer 1.000 vrijwilligers, die werkzaam zijn in 16 regio’s die landelijk ruim 10.000 kerkuilnestkasten beheren en controleren. Dankzij de inspanningen van deze vrijwilligers en de medewerking van boeren en burgers is de broedpopulatie van kerkuilen toegenomen van ongeveer 100 broedparen eind jaren ’70 tot 3.000 nu. Meer weten?
Bezoek de website van Kerkuilenwerkgroep Nederland
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
