De mussen vielen niet van het dak, maar bijzonder warm was het wel de afgelopen dagen. Terwijl nog maar een maand geleden nesten sneuvelden door regen en kou, wordt nu naar verkoeling en water gezocht. Gelukkig is dat hier bij de vijver te vinden.
Maar hoe vergaat het bij zulke temperaturen vogels als de IJsvogel? Of het Winterkoninkje?
Strikvraag
IJsvogel noch winterkoninkje kan tegen strenge winters of hevige vorst. Die is niet goed voor hun voedselvoorziening. Bij open, stromend water komt de ijsvogel aan vis, en in bemoste bomen, in struikgewas, takkenbossen en heggen vindt de winterkoning zijn insectjes, larven, wormpjes, spinnetjes. Waar het bij hoge temperaturen droog wordt, kan de winterkoning altijd nog terecht op vochtige locaties zoals de vijver.
Troglodytes troglodytes wordt in het voorbijgaan soms verward met een roodborstje. Maar de winterkoning is een heel stuk kleiner en lichter dan deze en heeft géén borstvlek. Uiteraard is het kwiek opstaande staartje hét herkenbare kenmerk.
Dit op één na kleinste vogeltje van Nederland is een tolvormig, rood- of kaneelbruin gekleurd verendotje van 8 tot 11,5 gram, 9 tot 10 centimeter groot. Er is geen uiterlijk verschil tussen vrouw en man. Subtiele witte accenten aan de vleugels en een zacht-witte wenkbrauwstreep. Fijne pootjes, een fijn spits snaveltje – alles aan het winterkoninkje is klein en fijn. Behalve….
Die zang!
“Luid, helder, rollend, vibrerend, gevarieerd en explosief”. Wie ooit in een verder stil winterlandschap een winterkoning hoorde zingen, weet hoe die je uit je schoenen kan blazen! Des te groter de verbazing als je ergens in het struweel dan die kleine opdonder ziet zitten. Het winterkoninkje zingt het hele jaar door, ook tijdens de broedperiode.
Versierder/holbewoner
Hij is een echte versierder, die meerdere laag-bij-de-grondse nesten bouwt. Kunstwerkjes zijn dat, diepe ovaalvormige holletjes van mos, blad, gedroogde plantendelen en met de opening aan de zijkant. De vrouw beslist welk nesthol het gaat worden en kleedt het binnen verder af met zachte materialen.
De wetenschappelijk naam Troglodytes betekent letterlijk “holbewoner”; winterkoning bewoont de gekste behuizingen, als het maar komvormig en ovaal is.
Terwijl zij broedt, kan hij best nog een vrouw erbij hebben in één of meer van de overige nesten. Voor beide of meerdere vrouwen zal hij zorgen. Het nageslacht gaat immers boven alles!
Koning
Het verhaal van hoe de Winterkoning aan zijn naam kwam, is al heel oud. Al in de vijftiende eeuw kwam dit motief voor. De Gebroeders Grimm, die van de sprookjes, namen het rond 1840 over van een versie uit 1782.
De vogels wilden óók een koning, net als andere diersoorten. Er werd een wedstrijd gehouden. De vogel die het allerhoogste vloog, zou hun koning worden. (Erg inclusief waren ze toen ook al niet dus, er zijn nogal wat niet- of slechtvliegende vogels.) Goed, ze gingen op de wiek, de één na de ander viel af, tot de zeearend nog de enige in de lucht was; ja, de zon raakte hij bijkans.
Jubelend vierde hij reeds zijn overwinning: “Ik ben de koning!”
Maar een klein bruin vogeltje had zich verscholen in de veren van de arend. En toen die weer naar beneden vloog, vloog het kleintje – dat toen zelfs nog geen naam had – nog een paar meter omhoog. Hij won.
Uiteraard maak je met zulke listen geen vrienden, maar het was niet tégen de regels.
(Er zijn meerdere en ook uitgebreidere versies van deze fabel; googel op een verloren moment wat rond en je komt de leukste verhalen tegen.)
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
