Het legsel van de kerkuilen is met vijf eieren nu compleet. Gezien het voedselaanbod verwachten we namelijk niet dat er nog meer eieren bijkomen. We kijken allemaal uit naar de komst van de kuikens, naar eerst nog een blog over eieren… een wonderbaarlijk fenomeen, ik krijg er geen genoeg van.
Foto André Eijkenaar
Blik op oneindig?
Het leggen van eieren vergt een uitgekiende voorbereiding van de kerkuilen. Want vrouw kerkuil moet in de periode voorafgaand aan de ontwikkeling van de eieren in een uitstekende conditie verkeren. Zij moet tenslotte eieren van een goede kwaliteit produceren, want nadat het ei is gelegd kun je er niets meer aan doen. Alle essentiële voedingsstoffen, mineralen en vitaminen moeten in voldoende mate aan het ei zijn toegevoegd, zodat het embryo zich goed kan ontwikkelen.
Maar als dat haar gelukt is, is het vervolgens een eitje. Gewoon een aantal weken verstand op nul en blik op oneindig, veel slapen en jezelf intussen door je man laten verwennen. Of ligt het anders?
Keren van de eieren
Toch wel. Wat in ieder geval nodig is om eieren succesvol uit te laten komen: regelmatig keren. Dat is van groot belang voor zowel de ontwikkeling van de kiem (warmteverdeling), als voor de vochthuishouding en het goed uitgroeien van de embryonale vliezen (Van den Burg, 2013).
Onvoldoende keren van het ei, kan er in het uiterste geval ook toe leiden dat het embryo een verkeerde positie in het ei heeft en, als het uitgroeit, vastgeklemd komt te zitten in de breedte-richting van het ei. Als het jong eenmaal verkeerd ligt, kan het onmogelijk uit het ei kruipen.
Tijdens het broeden verandert vrouw kerkuil een paar keer per uur van plaats zodat de warmte regelmatig en goed verdeeld wordt over de eieren.
Elke nacht wordt er een aantal keren gepaard. Vrouw kerkuil blijft dan op de eieren zitten, maar gaat met haar lichaam iets omhoog zodat de eieren geen gevaar lopen. Het paren in de ei-periode is goed voor de sociale contacten tussen man en vrouw. En de vrouw zorgt ervoor dat de eieren heel blijven.
De strijd tegen ziektes
Kerkuilen zijn niet van de brandschone nesten. Een kerkuilennestkast bevat een vloerkleed van braakballen en dient ook als toilet én is een opslagplaats voor soms half-rottende muizen. Niet alleen een broedplaats voor eieren dus, maar ook voor tal van mogelijke ziektekiemen. Heeft dat effect op de eieren?
Op het eerste gezicht lijkt een ei afgesloten te zijn van de buitenwereld. Maar in de eischaal zitten minuscule, voor het oog onzichtbare, gaatjes. Deze zijn hard nodig om bijvoorbeeld het groeiende embryo van zuurstof te voorzien, maar deze gaatjes kunnen ook een ingang zijn voor bacteriën en schimmels. Het grootste verdedigingsmechanisme van het eitje vormt het eiwit.
Een ondoordringbare barrière
Voor zo’n hele kleine bacterie is het eiwit een soort gigantische woestijn waar niks te vinden is. In het midden van het eiwit zweeft het voedzame eigeel en het embryo, maar die zijn voor de bacterie niet te bereiken. Het eiwit bevat daarnaast ook stofjes die goed werken tegen bacteriën, een soort ingebouwde penicilline. Dus zelfs áls een ziektemaker een weg door de eischaal weet te vinden, komt hij meestal alsnog van een koude kermis thuis.
Stille strijd
Doodstil liggen de mooie witte eitjes daar. Ze lijken zo kwetsbaar, zo hulpeloos en levenloos. Maar daarbinnen woedt dus nu al de stille strijd om het leven. Een belangrijke stap in dat leven komt langzaamaan dichterbij: over ongeveer twee weken zou het eerste kerkuilenkuiken door de eischaal moeten breken.
Bruine rat prooi van 19 april Foto André Eijkenaar
De stichting Kerkuilenwerkgroep heeft tot doel het ‘beschermen van de kerkuil’ door ‘het geven van voorlichting en educatie, door het plaatsen van nestkasten en het verzamelen en registreren van gegevens’. De stichting is een overkoepelende landelijke organisatie met ongeveer 1.000 vrijwilligers, die werkzaam zijn in 16 regio’s die landelijk ruim 10.000 kerkuilnestkasten beheren en controleren. Dankzij de inspanningen van deze vrijwilligers en de medewerking van boeren en burgers is de broedpopulatie van kerkuilen toegenomen van ongeveer 100 broedparen eind jaren ’70 tot 3.000 nu. Meer weten?
Bezoek de website van Kerkuilenwerkgroep Nederland
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
