Struikrietzanger
Blyth's Reed-warbler, Acrocephalus dumetorum - Rietzangers (Acrocephalidae)
Tot voor kort was de struikrietzanger een grote zeldzaamheid in Nederland. Inmiddels is het een zeldzame doortrekker en heeft hij zelfs in Nederland gebroed (op Texel werd in 2021 voor het eerst een geval goed gedocumenteerd). Lijkt sterk op bosrietzanger en kleine karekiet, maar is van boven egaal grijsbruin gekleurd. Nog het beste op geluid van deze soorten te onderscheiden.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Dit familielid van de in Nederland algemene bosrietzanger en kleine karekiet lijkt zeer veel op deze twee soorten. De struikrietzanger heeft een opvallend egaal kleed (voornamelijk grijsbruin) en een duidelijke lichte wenkbrauwstreep, die vaak tot achter het oog doorloopt. Lichte keel en onderdelen. Poten vrij licht roze bruin. Struikrietzangers zijn het beste te onderscheiden via hun zang: heel rustig gezongen reeksen prachtige imitaties, met daarin kenmerkende fluittonen, klikgeluiden en toonladdertjes.
Geluid
Struikrietzangers worden in Nederland meestal opgemerkt door hun zang. Hoewel deze lijkt op die van de bosrietzanger, zijn ze met enige oefening goed uit elkaar te halen. De struikrietzanger zingt vooral heel rustig. Werkt zorgvuldig en herhaald imitaties van andere vogels af, met tussendoor kenmerkende fluittonen, lage klikgeluiden en toonladdertjes. Zingt op trek meestal overdag. Als een vogel eenmaal een territorium heeft ook 's nachts. Roept een klikkend "tek".
12-14 cm
Leefwijze
Broeden
De vrouw bouwt het nest doorgaans in dichtbegroeide kruidlagen van bijvoorbeeld brandnetels of zevenblad. Vaak ook in een struik (braam). Het nest is een kommetje dat bestaat uit droge grassprieten en bladeren, worteltjes, plantenstengels en spinrag. Mooi bekleed met zeer dunne stengeltjes en haar. Van eind mei tot juli wordt gebroed (één legsel per seizoen). Het legsel bestaat uit 3-6 eieren die door beide ouders bebroed worden. Na 11-14 dagen komen de eieren uit en 10-12 dagen later verlaten de jongen het nest. Hierna duurt het nog 10-22 dagen voordat ze zelfstandig zijn.
Leefgebied
Broedt van Zuid-Finland en de Baltische staten oostelijk tot Centraal-Rusland, maar breidt zich geleidelijk uit in (noord)westelijke richting. Gebruikt verschillende habitats met struwelen, verblijft in tegenstelling tot andere rietzangers zelden in riet of nat terrein. Heeft in broedgebied grote voorkeur voor droog halfopen terrein met dicht struikgewas, kruidenrijke vegetatie en hier en daar wat bomen en bosjes.
Voedsel
Eet een breed palet aan insectensoorten, zoals eendagsvliegen, libellen, (langpoot)muggen, vlindertjes en insectenlarven. Eet daarnaast spinnen, slakjes en hooiwagens en af en toe zaadjes. Foerageert in bomen en struiken, maar ook in de kruidlaag en soms hippend op de grond. Vangt soms insecten in de vlucht.
Vogeltrek
De gehele populatie overwintert in het Indiase subcontinent (Nepal, Bangladesh, Zuid- en Oost-India, Sri Lanka) en Myanmar. Vertrekken van juli tot in september uit de broedgebieden en keren van maart tot in juni terug. In Nederland worden struikrietzangers op doortrek met name in september en oktober waargenomen. Zingende exemplaren worden vooral in mei en juni opgemerkt.
Cursus Vogels in Nederland
Verspreiding en aantal
Deze soort breidt zich uit in noordwestelijke richting en dat is te merken aan de toegenomen aantallen in Nederland. Pas vanaf de jaren '90 werden hier de eerste struikrietzangers waargenomen, waarna het met name na 2009 snel ging. Inmiddels wordt de soort ieder jaar waargenomen (in het voorjaar van 2020 zelfs meer dan dertig). Na een gemengd broedgeval in 1998 (met bosrietzanger) in Nieuwegein, werd in 2021 op Texel voor het eerst een zuiver paartje struikrietzangers in Nederland ontdekt.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 0 (in 2019) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | aantal onbekend |
| Doortrekkers | aantal onbekend |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Hoewel ze ook in het binnenland steeds vaker opduiken moet je voor struikrietzangers in Nederland vooral aan de kust zijn. Met name Texel lijkt in mei en juni een magnetische aantrekkingskracht op de soort te hebben. Leer vooral de zang goed uit het hoofd!
In Europa
Vanaf de jaren '70 breidt deze soort zijn broedgebied in Europa uit in noordwestelijke richting. Oorspronkelijk was dat zuidelijk Finland, de Baltische staten en Belarus, maar inmiddels broeden struikrietzangers ook al in Zweden, Noorwegen en Polen. Terwijl ook steeds vaker broedparen in Duitsland en Denemarken worden gevonden. Met de uitbreiding van het broedgebied zijn ook de aantallen doortrekkers in West-Europa flink toegenomen, tot in Engeland aan toe.
Meer informatie
Bescherming
Deze soort geldt als wereldwijd niet bedreigd.
Wat wij doen
Vogelbescherming zet zich in voor een algehele verbetering van de natuurkwaliteit in Nederland. Daar profiteren ook dwaalgasten van.
Wat kun jij doen
Verstoor geen dwaalgasten en respecteer de aanwijzingen van terreinbeheerders. Gemeenten, provincies, waterschappen en het Rijk kunnen belangrijk bijdragen aan een basiskwaliteit natuur in Nederland, waardoor het voor vogels aantrekkelijker wordt om in Nederland te verblijven.
Meer weten?
Eropuit met MijnVogelvinder.nl
Wet- en regelgeving
De struikrietzanger is een beschermde inheemse diersoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn struikrietzangers beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de struikrietzanger wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen, omdat de soort slechts in beperkte mate op doortrek in Nederland voorkomt.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal