Vogelbescherming wil breed onderzoek naar predatie bij weidevogels

Wij ontvangen regelmatig berichten van boeren over een hoge predatiedruk in verschillende gebieden. Bekende roofdieren zijn vos en zwarte kraai, die verspreid over het land voorkomen. In het noorden en oosten van Nederland spelen steenmarters een rol in het verlies van weidevogelnesten en -kuikens. Ook roofvogels zoals de buizerd en de bruine kiekendief kunnen lokaal een grote impact te hebben.

Predatie – eten en gegeten worden – is een volkomen normaal verschijnsel in de natuur. Een ‘slecht’ jaar door veel predatie bij weidevogels is geen probleem als daar ‘goede’ jaren met veel vliegvlugge kuikens tegenover staan. De goede jaren worden echter schaars, waardoor de overlevingskansen van kuikens kleiner worden. Bernard de Jong, medewerker Bescherming van Vogelbescherming: “Voor boeren, collectieven, terreinbeheerders en vrijwilligers die zich inspannen voor weidevogels, is het enorm ontmoedigend als kuikens vlak voor het uitvliegen alsnog ten prooi vallen aan roofdieren.”

Een belangrijke factor voor de toenemende predatiedruk op weidevogels is het gebrek aan voldoende leefgebied van goede kwaliteit. Maatregelen om goed leefgebied voor deze vogels te creëren, worden op slechts 2,5 procent van de totale oppervlakte aan landbouwgrond genomen (zie het rapport Ecologische evaluatie Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer). De andere 97,5 procent is vrijwel ongeschikt voor (een gezonde populatie) weidevogels door het intensieve landgebruik.

De Jong: “Wie rond Koningsdag door het landelijk gebied rijdt, ziet grote oppervlakten grasland die tegelijkertijd worden gemaaid. De grutto, onze ‘koning van de weide’, heeft op dat soort plekken niets te zoeken. Wat overblijft zijn relatief kleine en versnipperde leefgebiedjes waar met veel inspanning wordt geprobeerd om de weidevogels in stand te houden. Soms zijn dat kleine pareltjes van enkele tientallen hectaren, soms wat grotere gebieden van enkele honderden hectaren. Op landschapsschaal zijn het echter postzegels en roofdieren lijken steeds meer naar deze gebieden toe te trekken.”

Vogelbescherming wil wetenschappelijk onderzoek stimuleren en ondersteunen om beter in beeld te krijgen welke factoren bijdragen aan de toenemende predatiedruk en om duurzaam handelingsperspectief te ontwikkelen. Vogelbescherming heeft dat in het verleden ook gedaan, zie onder meer: Probleem predatie weidevogels vraagt om maatwerk. We weten inmiddels dat de sleutel bij herstel van populaties ligt in de kuikenoverleving, maar met name rond predatie van kuikens ontbreekt het nog aan voldoende kennis. Daar zal dan ook de focus moeten liggen.

De Jong: “Naast de alarmerende berichten krijgen we gelukkig ook signalen uit gebieden waar het broedseizoen in 2025 vooralsnog wel succesvol lijkt te zijn verlopen. Het is belangrijk om meer inzicht te krijgen in de factoren die het broedsucces beïnvloeden. Verlies door predatie is letterlijk én figuurlijk het eindstadium. Welke processen en factoren leiden tot dit eindstadium? Daar willen we een antwoord op krijgen.”

Helaas hebben we niet de luxe om onderzoeksresultaten af te wachten en daarom zetten we alle zeilen bij met de kennis en instrumenten die we wél hebben. Vanaf 2026 kunnen we extra maatregelen nemen om het landschap voor weidevogels meer en voor roofdieren minder geschikt te maken met de uitbreiding van het agrarisch natuurbeheer. Dat is hard nodig, want Nederland schiet ernstig tekort in de bescherming van weidevogels en hun leefgebieden.

De Jong: “We moeten zo snel mogelijk toewerken naar grote, robuuste kerngebieden. Zodat de weidevogels leefgebieden krijgen die gedurende het hele broedseizoen in hun behoeften voorzien. Met voldoende uitwijkmogelijkheden als de predatiedruk hoog is of de weersomstandigheden een keer tegenzitten. Maar ook buiten de kerngebieden is herstel van ecosystemen nodig, onder andere om daar de balans tussen predator en prooi meer in evenwicht te brengen.”

Vogelbescherming werkt aan deze opgaven vanuit het Aanvalsplan Grutto en Basiskwaliteit Natuur. Lees meer over ons werk voor weidevogels.