Vogelsterfte door windparken: locatiekeuze belangrijker dan technische oplossingen

De Tweede Kamer heeft onlangs een bijna Kamerbrede motie aangenomen van de ChristenUnie, waarmee de regering verzocht wordt om zich in te spannen voor het voorkómen van vogelslachtoffers. Bijvoorbeeld door de partners binnen het Nationaal Programma Regionale Energiestrategie te vragen de adviezen van de Vogelbescherming te betrekken bij het opstellen van de RES’en en daaruit volgende vergunningtrajecten.

In de motie wordt namelijk geconstateerd dat grote roofvogels het slachtoffer kunnen worden van windturbines én dat groene transitie (van energie) alleen echt groen is als deze ook ecologisch verantwoord is. In de motie wordt verder verwezen naar diverse aanbevelingen van Vogelbescherming ter voorkoming van dit soort dodelijke botsingen van vogels en windturbines door technologische innovaties, onderzoek en monitoring en locatiekeuze van parken.

Vogelbescherming is uiteraard blij met de oprechte zorg die de Tweede Kamer toont voor de gevolgen van windturbines op vogels. De dood van een lammergier die zich op 26 mei 2021 in de Wieringermeer (NH) te pletter vloog tegen een windturbine heeft wat dit betreft veel losgemaakt. Al eerder vlogen in Nederland zeearenden zich dood tegen windturbines.

Om dit te voorkomen worden er inderdaad op beperkte schaal technische middelen ingezet, zowel in Nederland als in het buitenland. Zo zijn in Zeeland windmolens uitgerust met detectoren die ervoor zorgen dat windmolens stil gaan staan als er grote roofvogels als zeearenden aan komen vliegen. Ook in Spanje zijn hele goede resultaten bereikt met toepassing van deze systemen, waardoor er aanmerkelijk minder vale gieren tegen windmolens aanvliegen.

Naast deze zogenaamde stilstandvoorzieningen met detectiesystemen, is het ook mogelijk om windmolens handmatig stil te zetten als er sprake is van omvangrijke vogeltrek of als er een grote zeldzame roofvogel in de buurt is, ‘shut down on demand’, heet dat. Ook het zwart schilderen van de top van een turbineblad werkt al veel beter om de zichtbaarheid van windturbines voor roofvogels te vergroten, zo is gebleken uit onderzoek in Noorwegen. In Nederland wordt nu ook onderzocht of dit toegepast kan worden.

Maar deze technische oplossingen, hoe welkom en beloftevol ook, zijn wat Vogelbescherming betreft niet het panacee, omdat ze lang niet overal effectief of toepasbaar zijn. Vogelbescherming vindt daarom vooral de locatiekeuze van windparken heel erg belangrijk. Wat ons betreft komen er geen windturbines in beschermde natuurgebieden, belangrijke vogelgebieden én in gebieden met vogeltrekroutes.

Windparken geven niet alleen risico op aanvaringsslachtoffers. Ook kunnen ze ten koste gaan van het leefgebied van vogels wanneer ze op verkeerde plekken worden geplaatst, zoals in natuurgebieden of weidevogelkerngebieden. Veel vogels mijden van nature dergelijke obstakels in het landschap en zullen er niet meer gaan broeden of rusten.

Om te weten welke gebieden je voor vogels moet ontzien heeft Sovon Vogelonderzoek Nederland in opdracht van het Ministerie van Landbouw, Voedselkwaliteit en Natuur het Achtergronddocument windenergiegevoeligheidskaarten ontwikkeld. Het geeft een nationaal beeld weer, waarop je ook regionaal kunt inzoomen. Dat laatste is nodig, want locatiekeuze moet ook lokaal maatwerk zijn. Je zult moeten onderzoeken of er kwetsbare soorten vogels voorkomen zoals zeearend, visarend en rode wouw. De kaart ontslaat de gebruiker dus niet van degelijk ecologische (veld)onderzoek.

Vogelbescherming staat achter de grootschalige omschakeling naar duurzame energie, zoals windenergie, maar vindt niet dat dit ten koste mag gaan van de natuur en biodiversiteit, waar vogels een duidelijke exponent van zijn. Want naast de klimaatcrisis is er ook sprake van een biodiversiteitscrisis.