Navigatie overslaan
Poes met prooi / Shutterstock Alle berichten

Katten en vogels

Geplaatst op 17 augustus 2022

Dat de combinatie kat en vogel geen gelukkige is, moge duidelijk zijn. Regelmatig vallen vogels ten prooi aan ’s lands meest gehouden huisdier. De cijfers over aantallen slachtoffers lopen uiteen, maar het gaat mogelijk om miljoenen vogels. Dat vindt Vogelbescherming zorgwekkend.

Het aantal katten in Nederland ligt tussen 3,6 miljoen en 4,7 miljoen. Dit zijn ruim 3 miljoen huiskatten, een half miljoen zwerfkatten en 135.000 tot 1.2 miljoen verwilderde katten in het buitengebied. De meeste slachtoffers vallen onder algemeen voorkomende vogels in de bebouwde kom en vogels die op de grond broeden, zoals weidevogels en kustvogels.

Toch lijken de vele vogelslachtoffers die katten maken er niet voor te zorgen dat populaties van de algemene vogelsoorten op landelijk niveau onder druk staan. Niet voor niets leggen vogels meerdere eieren en broeden veel soorten vaak meerdere keren. Het is een ‘normaal’ verschijnsel dat een groot deel van de jongen niet groot wordt en voortijdig sterft. Bij het leggen van de eieren houden vogels als het ware rekening met predatie door rovers.

Schade

Lokaal kan de predatie door katten een (fors) probleem vormen, zo bleek uit onderzoek van Tilburg University. Loslopende katten in Natura 2000-gebieden kunnen schade toebrengen aan de vogelsoorten waarvoor het gebied is aangewezen als beschermd natuurgebied.

Maar ook buiten ‘beschermde’ gebieden lopen vogels risico. Zeker voor grondbroeders en dan vooral voor vogels waarvoor geschikt leefgebied steeds minder aanwezig is, zoals weidevogels. Die populaties zijn extra vatbaar voor predatie, ook door katten. Hoewel katten dus meestal niet de grootste bedreiging zijn voor de instandhouding van vogels, zijn ze in sommige situaties wél een grote boosdoener.

Zo bleek op Saba in het Caribisch gebied dat verwilderde katten een grote bedreiging vormen voor de roodsnavelkeerkringvogel. Camera’s legden vast dat verwilderde katten de keerkringvogelnesten leegroofden. Op Texel is waargenomen dat katten de jongen van de tapuit roofden, in een van de laatste belangrijke broedgebieden van de tapuit in ons land.

Predatie als geheel is een natuurlijk gegeven, maar huiskatten en verwilderde katten behoren in Nederland niet tot de natuurlijke jagers. Huiskatten zijn immers geen inheemse soorten. Elke kattenbezitter moet zelf bijdragen om de predatie te verminderen of zelfs te voorkomen. Houd uw huisdier(en) het liefst binnen.

Het steriliseren van verwilderde katten wordt vaak als optie gelanceerd: de zogenaamde TNR- methode. TNR staat voor Trap-Neutralize-Return. Met deze methode worden katten gevangen, geneutraliseerd (gesteriliseerd/gecastreerd) en daarna teruggeplaatst. Het voorkomt voortplanting maar vermindert de impact op natuur niet omdat de teruggeplaatste dieren blijven jagen. Bovendien moet meer dan 75% van de populatie worden behandeld om effectief een populatie te verkleinen met TNR (Longcore, Rich, & Sullivan, 2009).

Strafbaar

Alle in het wild levende vogels zijn in Nederland wettelijk beschermd. Formeel is de kattenbezitter in overtreding wanneer de kat een beschermde diersoort vangt. Dat is het geval op basis van al jaren bestaande wetgeving. Als een kat een vogel pakt, is de eigenaar strafbaar volgens de Wet natuurbescherming art. 3.1. Ook als een kat bijvoorbeeld de straat oversteekt waardoor een bestuurder uitwijkt en schade veroorzaakt, is de eigenaar van de kat aansprakelijk. Slechts weinig eigenaren van katten realiseren zich dat.

In de praktijk is het  erg moeilijk, zo niet ondoenlijk, om hierop te handhaven. De bewijslast ontbreekt vaak. Vogelbescherming wijst kattenbezitters daarom op hun verantwoordelijkheid.

Koolmees / Elwin van der Kolk Koolmees / Elwin van der Kolk

Tips om de tuin veiliger te maken voor vogels

  • Voer op een open, overzichtelijke plaats, zodat de vogels de kat zien aankomen. Plaats eventueel gaas ruim om de voerplaats, dit geeft ze extra tijd om weg te vliegen.
  • Maak uw tuin ontoegankelijk of onprettig voor katten. Bijvoorbeeld door stekelige mei- en vuurdoorn te planten op plaatsen waar katten uw tuin binnenkomen, door stekelig snoeisel (of hazelnootschillen) tussen de planten te leggen, of door dichte bodembedekkers aan te planten, zodat de bodem dichtgroeit.
  • Hang nestkasten op een veilige plek waar de katten niet bij kunnen, minstens twee meter hoog.
  • Plaats een ‘kattengordel’ of een kraag van afstaand gaas om een boomstam, daarmee voorkomt u dat katten bij een nest kunnen komen.
  • Span een of enkele (waslijn)draden 10 tot 30 cm boven schuttingen, zodat katten er niet over kunnen lopen en moeilijker overheen kunnen klimmen.
  • Denk bij kattenoverlast ook eens aan wat huis-tuin-en-keukenmiddeltjes, zoals het strooien van citroenschil of koffiedik of het plaatsen van planten in uw tuin die een citroengeur verspreiden, zoals:
    Geranium macrorrhizum (ooievaarsbek)
    Dictamnus (vuurwerkplant)
    Aloysia triphylla (citroenverbena)
    Ruta graveolens (wijnruit)
    De werking van deze alternatieven is doorgaans echter vrij beperkt.
  • Raad de buren aan de kat binnen te houden, zeker als er net jonge vogels zijn uitgevlogen.
  • Gebruik een kattenrol boven de schutting, zodat katten niet in uw tuin kunnen komen.

Tips voor de kattenbezitter

  • Hou de kat altijd binnenshuis, of in afgesloten buitenruimtes, of aangelijnd. Daarbij is geen onderscheid tussen gebied, dagdeel of seizoen.
  • Neem elke dag iets van buiten mee voor uw kat. Een kastanje, een paar veertjes, een stukje hout. Zo wordt de kat steeds opnieuw geprikkeld.
  • Mocht de kat toch ontsnapt zijn, beloon hem dan met een lepeltje blikvoer als hij weer binnenkomt.
  • Verstop kattensnoepjes in een lege keukenrol. Zo moet de kat jagen voor zijn eten en daar houden ze van.
  • Laat katten op hoge plekken komen zoals tafels en kasten. Dat zijn de fijnste plekken om te rusten.
  • Zorg voor uitdaging bij het eten. Verplaats de bakjes voer regelmatig of verstop het eten in voerballen die ze zelf moeten zoeken.
  • Zorg voor een brandschone, open kattenbak.
  • Gooi lege dozen niet weg, maar laat de kat zich er een tijdje mee vermaken.
  • Laat uw kat steriliseren of castreren, zodat er niet onbedoeld nestjes (zwerf)katten geboren worden.

Ook ’n vogelvriendelijke tuin?

De Tuinvogelconsulenten van Vogelbescherming adviseren tegen een klein bedrag (leden krijgen korting) hoe je tuin vogelvriendelijk kan worden ingericht. Zelfs op het kleinste lapje is er van alles mogelijk.

Vind een tuinvogelconsulent in de buurt

Blijf op de hoogte

Lees nieuws en de mooiste artikelen op onze site. En ontvang maandelijks een selectie van de beste artikelen in je mail.

Aanmelden Vogelnieuws