Gaswinning Waddenzee: definitief NEE

De Raad van State had vóór 1 april 2024 duidelijkheid gevraagd aan het demissionaire kabinet over de voorgenomen gaswinning. Na de aanvankelijke aarzeling van demissionair staatssecretaris Vijlbrief van Mijnbouw op 5 maart heeft de Tweede Kamer nu laten weten definitief geen toestemming te geven voor nieuwe gaswinning onder de Waddenzee, vanuit het Friese Ternaard.

Daarmee volgt de Kamer een advies op van toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen. De risico's op bodemdaling van de Waddenzee zijn te groot, zegt staatssecretaris Vijlbrief. Bij de berekeningen voor de risico's speelt de zeespiegelstijging ook een rol. Die gaat sneller dan gedacht. 

Hoe uniek de Waddenzee is hoeft eigenlijk geen betoog. Het is zeer terecht UNESCO Werelderfgoed en verreweg het belangrijkste getijdengebied van Europa. Miljoenen vogels zijn ervan afhankelijk voor hun voortbestaan. Niet voor niets is het internationaal beschermd als Natura 2000-gebied.

Daarnaast heeft de overheid ook de Gebiedsagenda Wadden 2050 vastgelegd. Deze bepaalt nadrukkelijk dat de hoofddoelstelling van de Waddenzee ‘natuur’ is en dat zogeheten ‘menselijk medegebruik’ hieraan ten dienste moet staan of moet versterken. Dit alles zou genoeg moeten zijn voor solide bescherming, nu en in de toekomst. Helaas: de Waddenzee is nog steeds niet veilig als natuurgebied, door een opeenstapeling van bedreigingen. Nog steeds hangt die mogelijke gaswinning als donkere wolk boven de lucht. Vogelbescherming is daar dus faliekant tegen.

Huidige gaswinning onder Ameland heeft al aantoonbaar geleid tot bodemdaling. Volgens onderzoek van Sovon Vogelonderzoek Nederland kan de opslibbing op de kwelders de bodemdaling niet overal bijhouden. Delen van kwelders liggen nu lager, met negatieve gevolgen voor de broedvogels ter plekke. Het verhoogt namelijk de kans dat nesten overstromen en dus verloren gaan tijdens een voorjaarsstorm. Voor onder meer een verspreid broedende, territoriale soort als de scholekster is dit nadelig, omdat er geen alternatief is voor deze vogel. Hoe groot de negatieve gevolgen voor het broedsucces daadwerkelijk zijn, hangt af van de intensiteit van voorjaars- en zomerstormen.

Behalve de kwelders zijn er ook gevolgen te verwachten voor de wadplaten. Als deze door de gasboringen lager komen te liggen, zullen ze minder lang droogvallen en kunnen de wadvogels er minder lang naar voedsel zoeken. Het wad is echter veel dynamischer dan de kwelder en dat maakt het onderzoek naar bodemdaling en de effecten op vogels veel moeilijker.

De Waddenzee is van cruciaal belang voor vele soorten wadvogels, zowel broedvogels als trekvogels. En dat zijn er dus jaarlijks vele miljoenen. Een flink aantal van deze soorten neemt al in aantal af. Van de broedvogels zijn dat onder meer scholekster en kluut. Onder de trekvogels kampt een soort als de kanoet met ernstige problemen. Vogelbescherming vindt dat in de op papier goed beschermde Waddenzee minimaal het voorzorgsbeginsel moet prevaleren.

Alleen al uit voorzorg is gaswinning in de Waddenzee uit den boze. Gaswinning zorgt sowieso voor verstoring en potentieel ook voor vervuiling en bodemdaling. En dat in een natuurgebied dat ook te maken heeft met een stijgende zeespiegel en andere gevolgen van de klimaatcrisis, zoals massale sterfte van kokkels tijdens bovengemiddeld hete zomerweken. De Waddenzee staat daarnaast ook al onder grote druk door visserij, zoutwinning, stijgende recreatiedruk en andere (industriële) activiteiten. Om die reden waarschuwde UNESCO afgelopen jaar dat de Werelderfgoedstatus in gevaar is. Alleen al die dreiging is een blamage.