Navigatie overslaan
Huiszwaluw / Elwin van der Kolk

Huiszwaluw

House Martin, Delichon urbicum - Zwaluwen (Hirundinidae)

Rode lijst

De huiszwaluw bouwt oorspronkelijk van klei en zand een komvormig nest tegen rotswanden. Maar huizen van baksteen en beton voldoen ook prima. De huiszwaluw is bij ons dan ook een echte cultuurvolger geworden. Huiszwaluwen eten enorme hoeveelheden muggen en andere vliegende insecten, die in volle vlucht worden gevangen. Huiszwaluwen zijn lange-afstandstrekkers die helemaal naar tropisch en zuidelijk Afrika vliegen om te overwinteren.

Huiszwaluw / Agami - Markus Varesvuo

Herkenning

Bovenzijde is zwart met een opvallende witte stuit. Onderzijde geheel wit, tot aan snavel. Schouderveren iets blauwglanzend. De korte staart heeft de voor zwaluwen kenmerkend gevorkte vorm. Korte stompe snavel, de poten zijn kort en wit bevederd. De huiszwaluw vliegt meer fladderend dan boerenzwaluw.

Geluid

Ingetogen, borrelende, kwetterende zang. Raspende roep.


13,5-15 cm

Deze soort lijkt op:

Cursus Vogels in Nederland

In deze online vogelcursus voor beginners leer je in tien vogellessen veel vogels en hun geluiden herkennen. Van tuinvogels, bosvogels, weidevogels en watervogels tot vogels van het waddengebied. Met handige tips, filmpjes en ezelsbruggetjes om vogels te leren kijken en vooral van vogels te genieten. Veel plezier!

Camilla Dreef & Nico de Haan, ambassadeurs Vogelbescherming

Meld je aan

Nico de Haan en Camilla Dreef

Leefwijze

Broeden

Broedt in kolonieverband, heeft één of twee legsels per jaar met elk 4-5 (soms 2-6) eieren. Eileg van half mei tot begin augustus. Broedduur 13-16 dagen. Het nest wordt gemetseld van klei en zand, met een kleinere opening dan de nesten van de boerenzwaluw. De jongen zitten 23-30 dagen op het nest. Soms langer bij slecht weer of een groot broedsel.

Video in nieuw venster openen

Leefgebied

Vooral in open gebied, in de omgeving van allerlei typen gebouwen en bruggen, die voor de huiszwaluw als alternatieve rotspartijen kunnen dienen. Maakt nesten tegen de gevel. Vooral op waterrijke plekken wordt naar voedsel gezocht. Daar houden de grootste aantallen vliegende insecten (muggen) zich op.

Voedsel

De huiszwaluw eet verschillende vliegende insecten (vooral muggen), die meestal op grotere hoogte worden gevangen dan waarop de boerenzwaluw jaagt.

Vogeltrek

Huiszwaluwen trekken in grote groepen tussen eind juli en oktober weg in zuidelijke tot zuidoostelijke richting, via Frankrijk en Italië naar tropisch Afrika. Tussen half april en juni keren zij terug, met een piek in mei.


Verspreiding en aantal

talrijke broedvogel | doortrekker in groot aantal

jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec

Ten opzichte van eind jaren '60 van de vorige eeuw is het aantal zeker 75% afgenomen. Het gaat mogelijk om een half miljoen broedparen! De soort verdween uit alle grote steden. Recent lijkt er sprake van enig herstel.

Aantallen in Nederland

Aantal broedparen 85.000-120.000 (in 2018-2020)
Geschat maximum aantal overwinteraars aantal onbekend
Doortrekkers 50.000-200.000 (in 2008-2012)

Bron: sovon.nl

Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.

Waarnemingen

Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl

Kijktip

Boerderijen en huizen. In het najaar rustplaatsen op elektriciteitsdraden en in bomen.

In Europa

Huiszwaluwen komen voor in vrijwel het gehele Palearctische gebied, tot aan de 12 graden Celsius juli-isotherm. IJsland, Spitsbergen en de Faeröer Eilanden vallen buiten dit uitgestrekte broedgebied.

Meer informatie


Bescherming

Sinds de jaren 1970 neemt de huiszwaluw in ons land sterk af. Zeker in stadskernen, waar deze soort voorheen regelmatig broedde, is de afname enorm. De redenen hiervoor zijn niet geheel duidelijk. De algemene vernetting van boerenerven kan een rol spelen. Hierdoor is minder geschikt nestmateriaal voorhanden. Ook worden nesten nogal eens weggestoken om overlast van uitwerpselen te voorkomen. 2018 is uitgeroepen tot Jaar van de Huiszwaluw.

De huiszwaluw staat op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels. Rode Lijsten bevatten soorten die bedreigd worden of kwetsbaar zijn. Rode Lijsten hebben geen officiële juridische status, maar hebben in de praktijk wel een belangrijke signaleringfunctie. Voor deze soorten geldt een hogere prioriteit bij het nemen van actieve beschermingsmaatregelen, bijvoorbeeld door hun leefgebieden te verbeteren. Download het Basisrapport voor de Rode Lijst Vogels volgens Nederlandse en IUCN–criteria.

Wat wij doen

Vogelbescherming promoot op tal van manieren het behouden van nesten en het aanbrengen van kunstmatige nesten. Daarnaast wijzen wij op het belang van de aanwezigheid van modderpoeltjes waar huiszwaluwen het materiaal kunnen vinden om hun nesten te bouwen.

Vogelbescherming streeft verder naar natuurvriendelijke landbouw en een verbod op voor vogels schadelijke pesticiden, zoals middelen die neonicotinoïden bevatten.

Voor actieve vrijwilligers liet Vogelbescherming in 2016 een rapport samenstellen met adviezen om het de huiszwaluw naar de zin te maken. Partijen in de bouwsector proberen we van kennis te voorzien via bouwnatuurinclusief.nl.

Wat kun jij doen

U kunt op verschillende manier huiszwaluwen helpen:

  • Laat oude nesten zitten! Deze trekken weer andere huiszwaluwen aan.
  • Breng eventueel mestplankjes aan om overlast te voorkomen.
  • Maak geschikte dakranden wit.
  • Zorg voor een modderplaats binnen 100 tot 200 meter van de nestplaats.
  • Hang meerdere kunstnesten op aan de oost- of noordoostzijde van het huis. Doe dit direct onder de dakgoot of het overstek.
  • Plaats - op de goede manier - een huiszwaluwtil.
  • Neem voor wijkgerichte maatregelen contact op met een Stadsvogeladviseur van Vogelbescherming Nederland.
  • Waterpartijen met rietkragen en kruidenrijk hooilanden zijn zeer geschikt als foerageergebied voor huiszwaluwen.

Meer weten?

Actuele berichten

Downloads


Wet- en regelgeving

De huiszwaluw is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn huiszwaluwen beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de huiszwaluw wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.

Algemene regels

De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:

  • vogels opzettelijk te doden of vangen;
  • nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
  • eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
  • vogels opzettelijk te storen;
  • vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.

Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.

De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:

  • de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
  • de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
  • de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
  • het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).

Bijzondere regels

De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van huiszwaluwen zijn niet standaard het gehele jaar beschermd. Nader onderzoek kan nodig zijn, omdat de nesten wel jaarrond bescherming genieten als zwaarwegende feiten of ecologische omstandigheden dat rechtvaardigen. In sommige provincies zijn nesten van huiszwaluwen wel het gehele jaar beschermd, omdat zij als koloniebroeders elk broedseizoen op dezelfde plaats broeden en daarin zeer honkvast of afhankelijk van bebouwing of biotoop zijn. De nesten zijn daarom, voor zover ze niet permanent verlaten zijn, jaarrond beschermd in deze provincies. Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen.

Meer weten?

© Foto's: AGAMI   © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk   © Video's: Natuur Digitaal