Engelse kwikstaart
Yellow Wagtail, Motacilla flavissima - Kwikstaarten (Motacillidae)
Rode lijst
De Engelse kwikstaart werd lange tijd beschouwd als één van de vele ondersoorten van de gele kwikstaart (Motacilla flava), maar is hiervan afgesplitst en wordt nu als soort gezien. Mannetjes van de Engelse kwikstaart hebben een geheel geelgroene kop, gele kwikstaart-mannetjes hebben blauwgrijs op de kop. De Engelse kwikstaart broedt in open landschappen (in Nederland in de Bollenstreek).
Snel naar informatie over:
Herkenning
Het mannetje van de Engelse kwikstaart is in het voorjaar goed te onderscheiden van andere 'gele' kwikstaarten. Hij heeft in prachtkleed een groengele kop, gele onderdelen en olijfgroene bovendelen.
Man gele kwikstaart heeft een blauwgrijze kop met een witte wenkbrauwstreep. Die van de Noordse kwikstaart-man is zeer donker blauwgrijs, vaak tegen zwart aan; heeft ook geen wenkbrauwstreep.
De vrouwtjes van deze drie soorten zijn valer zoals de jonge vogels en veel lastiger te onderscheiden.
Geluid
Roep explosief "tsíew…" Zang met herhaalde, raspende strofen, stelt niet veel voor.
16,5 cm-17 cm
PARTRIDGE
Leefwijze
Broeden
Broedt van eind mei tot juli en heeft meestal één legsel met 4-6 eieren. Broedduur 11-13 dagen. Het nest wordt in een kuiltje gebouwd van gras, stengels en wortels, bekleed met haar. Jongen zitten 10-14 op het nest en blijven nog weken na uitvliegen bij de ouders.
Leefgebied
De Engelse kwikstaart broedt in Nederland vooral in bollenvelden en akkerlanden. De vogel mijdt grasland in tegenstelling tot gele kwikstaarten. De soort zoekt insecten rennend en vliegend in lage vegetaties en op open plekken.
Voedsel
Insecten zoals vliegen en muggen, aangevuld met zaden.
Vogeltrek
De Engelse kwikstaart trekt in het voorjaar door van eind maart tot half mei, met name in de tweede helft van april en begin mei. Ze vliegen overdag in groepen. In het najaar vliegt hij via Frankrijk naar zijn overwinteringsgebieden in West-Afrika (Senegal en Gambia).
Vogelbescherming Optiek
Verspreiding en aantal
uiterst schaarse broedvogel | wegtrekkend | doortrekker in zeer klein aantal
De Engelse kwikstaart gold tot ongeveer 1970 als een zeldzame broedvogel. Later bleken er toch meer te broeden in de kuststreek, tot zo'n 150-200 paren (schatting: 1975). Toen werd de Engelse kwikstaart overigens niet gezien als soort, maar als ondersoort van de gele kwikstaart. Tegenwoordig broeden er hooguit enkele tientallen paren in Nederland. De oorzaak is waarschijnlijk dat de Britse bronpopulatie afneemt.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 10-20 (in 2019) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | aantal onbekend |
| Doortrekkers | 100-500 (in 2008-2012) |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Bollenvelden langs de kust. Het kerngebied ligt tussen Wassenaar en Hillegom.
In Europa
De Engelse kwikstaart broedt voornamelijk in Groot-Brittannië en daarnaast ook langs de kust van Frankrijk tot aan Nederland doorlopend tot Noord-Duitsland.
Meer informatie
Bescherming
Lange tijd was er in Nederland weinig kennis over de Engelse kwikstaart als broedvogel. Pas begin jaren zeventig werden forse broedkolonies aangetoond in bollengebieden. De oppervlakte broedhabitat (bollenvelden) is intussen in theorie toegenomen, maar verdichting van de bebouwing (meer kassen) is nadelig voor deze in open landschappen broedende soort. De soort is in ieder geval sterk achteruit gegaan tot enkele tientallen paren. De rol van gifgebruik en andere werkwijzen is onbekend. Ook kan de instroom vanuit het brongebied in Groot-Britannië minder zijn geworden. Daar ging de soort sterk achteruit door de intensivering van de landbouw.
De Engelse kwikstaart staat op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels. Rode Lijsten bevatten soorten die bedreigd worden of kwetsbaar zijn. Rode Lijsten hebben geen officiële juridische status, maar hebben in de praktijk wel een belangrijke signaleringfunctie. Voor deze soorten geldt een hogere prioriteit bij het nemen van actieve beschermingsmaatregelen, bijvoorbeeld door hun leefgebieden te verbeteren. Download het Basisrapport voor de Rode Lijst Vogels volgens Nederlandse en IUCN–criteria.
Wat wij doen
Vogelbescherming zet zich in voor een natuurlijker platteland waar ruimte is voor insecten, bijen, vlinders en vogels. Dat doen we onder meer via campages, maar ook door voorbeeldprojecten én door een pleidooi voor minder landbouwgif. Voor meer gerichte beschermingsmaatregelen waar de Engelse kwikstaart direct van kan profiteren, is meer kennis nodig over waardoor de soort in ons land precies achteruitgaat.
Wat kun jij doen
De Engelse kwikstaart lijkt te profiteren van de aanwezigheid van vochtige greppels en sporen/paden in het bouwland (gunstig voor het voedselaanbod, insecten).
Iedereen kan bijdragen aan een natuurlijk platteland. Door producten te kopen van boeren die zich inzetten voor de natuur. Overheden en landbouwsector kunnen ervoor zorgen dat het gebruik van landbouwgif verdwijnt. Erven in het landelijk gebied kunnen natuur- en vogelvriendelijk worden ingericht. Op die manier zorgen we ervoor dat vogels niet verder in de verdrukking komen.
Meer weten?
Actuele berichten
Wet- en regelgeving
De Engelse kwikstaart is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn Engelse kwikstaarten beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de Engelse kwikstaart wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen, omdat de soort slechts in beperkte mate in Nederland voorkomt.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal