Navigatie overslaan
Grauwe franjepoot / Elwin van der Kolk

Grauwe franjepoot

Red-necked Phalarope, Phalaropus lobatus - Strandlopers (Scolopacidae)

De grauwe franjepoot zoekt voedsel op een kenmerkende manier. Hij zwemt in ondiep water en pikt met de dunne snavel naar kleine prooidieren. Franjepoten zijn uniek onder de steltlopers omdat ze gelobde tenen hebben. Zeer schaarse doortrekker van de kuststreken, vooral in augustus en september.

Grauwe franjepoot / Agami

Herkenning

Valt altijd eerst op door het gedrag, waarbij hij zwemt in het water en steeds om zich heen pikt naar voedsel. In prachtkleed onmiskenbaar door de blauwgrijs met bruinrood gekleurde hals en de witte keel. Het mannetje is onopvallender getekend dan het vrouwtje. In augustus en september trekken jonge vogels door, herkenbaar aan het contrastrijke nagenoeg zwart-witte kleed met een zwarte vlek over het oog, een donker petje en daarnaast een naalddunne snavel.

Geluid

Scherp, hoog, kwetterend.


18-19 cm, spanwijdte 32-41 cm

Deze soort lijkt op:

Cursus Vogels in Nederland

In deze gratis online vogelcursus voor beginners leer je in tien vogellessen veel vogels en hun geluiden herkennen. Van tuinvogels, bosvogels, weidevogels en watervogels tot vogels van het waddengebied. Met handige tips, filmpjes en ezelsbruggetjes om vogels te leren kijken en vooral van vogels te genieten. Veel plezier!

Camilla Dreef & Nico de Haan

Schrijf je in

Nico de Haan en Camilla Dreef

Leefwijze

Broeden

Broedt solitair of in los kolonieverband, in Scandinavië vaak vlakbij noordse sterns. Rolverdeling omgekeerd: mannetjes broeden en brengen jongen groot. Grauwe franjepoten zijn monogaam, maar het vrouwtje kan met meerdere mannetjes paren als er veel mannetjes in de buurt zijn (polyandrie). Het nest is een kuiltje op de grond, in vegetatie, of op kale grond, spaarzaam bekleed met plantenmateriaal. Legtijd van half mei-juni. Eén, in geval van polyandrie vaak twee legsels; meestal 4 eieren. Broedduur 17-21 dagen. Jongen nestvlieders, vliegvlug na 16-21 dagen.

Leefgebied

Op trek in Nederland in zeer ondiep, voedselrijk, zoet, zout of brak water met weinig vegetatie. Ondiepe binnendijkse plasjes, duinmeren, kwelderplasjes, geulen op wad en strand, ondergelopen bollenvelden. Overwintert op open zee in de tropen. Broedt op arctische toendra in of bij ondiepe plasjes, met veel vegetatie van onder meer zeggen aan de randen.

Voedsel

Buiten de broedtijd vooral muggenlarven en dierlijk plankton (krill, eenoogkreeftjes), in de broedtijd vooral insecten en hun larven (muggen, vliegen, kevers, kokerjuffers, mieren, wantsen etc.) en andere ongewervelden; ook kikkervisjes en zaden. Voedsel wordt op zicht gevonden en snel opgepikt van de oppervlakte met de dunne snavel.

Vogeltrek

Lange-afstandstrekker. Verlaat arctisch broedgebied eind juni-augustus. Trekt over breed front, over land en over zee naar tropische zeeën, in het geval van Europese en West-Siberische populatie de westelijke Indische Oceaan (Arabische zee); westelijke vogels ook Stille Oceaan. Voorjaarstrek in mei. Trek vooral 's nachts, solitair of in kleine groepjes.


Verspreiding en aantal

doortrekker in uiterst klein aantal

jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec

Trend is onduidelijk door lage aantallen op doortrek in Nederland.

Aantallen in Nederland

Aantal broedparen Geen broedvogel
Geschat maximum aantal overwinteraars 0-1 (in 2013-2015)
Doortrekkers 1-100 (in 2008-2012)

Bron: sovon.nl

Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.

Waarnemingen

Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl

Kijktip

Vooral augustus en september. Wordt vaak op de onderwater gezette bollenvelden gezien. Verder op plasjes in kwelders en brak water op de Wadden en de Delta.

In Europa

Broedt in (sub-)arctisch gebied van het hele noordelijk halfrond. In Europa van Schotland en IJsland in het westen tot in Noord-Rusland.

Meer informatie


Bescherming

Internationaal niet bedreigd, hoewel de nog steeds extreem grote wereldpopulatie wel licht is afgenomen.

Drieteenstrandloper / Shutterstock

Eropuit met MijnVogelvinder.nl

Neem MijnVogelvinder.nl in je hand en herken vogels door het hele land! MijnVogelvinder.nl is een web-app voor de mobiele telefoon. Deze handige vogelwegwijzer voor onderweg vertelt je welke soorten je tijdens het wandelen of fietsen kunt tegenkomen en waar je op moet letten om ze daadwerkelijk te zien.

Meer over MijnVogelvinder

Wet- en regelgeving

De grauwe franjepoot is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn grauwe franjepoten beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de grauwe franjepoot wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.

Algemene regels

De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:

  • vogels opzettelijk te doden of vangen;
  • nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
  • eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
  • vogels opzettelijk te storen;
  • vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.

Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.

De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:

  • de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
  • de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
  • de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
  • het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).

Bijzondere regels

Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen, omdat de soort slechts in beperkte mate op doortrek in Nederland voorkomt.

Meer weten?

© Foto's: AGAMI   © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk   © Video's: Natuur Digitaal