Navigatie overslaan
Hans Kroodsma / Fred van Diem Alle berichten
Hans Kroodsma / Fred van Diem Rob Buiter

Door Rob Buiter
Wetenschapsjournalist

Zuivel met meerwaarde (en hoe!)

Geplaatst op 1 februari 2024

Al ‘aaisykjend’ met z’n ‘heit’ kreeg Hans Kroodsma de liefde voor weidevogels met de paplepel ingegoten. Met zijn eigen ‘Jannumer Kaas’ probeert hij er nu ook als melkveehouder een eerlijke boterham mee te verdienen. “Minder produceren met meer marge, daar varen de weidevogels beter bij!”

Weidevogelbeheer

“Nee, ik was er niet zo heel goed in.” Hans Kroodsma bekent het meteen maar eerlijk. “Mijn vader was veel beter in het zoeken en vinden van kievitseitjes dan ik. Maar ik was wel totaal gefascineerd door het spel van de vogels. Kieviten zijn meesters in de mindfuck, wist je dat? Die proberen je om de tuin te leiden om je zo bij hun nest weg te houden. Echt een geweldig spel, vind ik dat.”

Kievit / Shutterstock Kievit / Shutterstock

Biologische bedrijfsvoering

Het traditionele Friese aaisykje is nu alweer een aantal jaren verboden, maar de liefde voor de weidevogels zit bij melkveehouder Kroodsma uit Jannum nog onverminderd diep. “Samen met mijn vrouw heb ik nu een bedrijf van honderd hectare, waarvan ongeveer de helft in het teken staat van weidevogelbeheer. Onze melkkoeien zijn Jerseys. Dat is een iets kleiner ras dat minder voer nodig heeft dan de zwartbonte Holsteiners die je meestal ziet. Daarmee zijn Jerseys ook wat geschikter voor onze biologische bedrijfsvoering. We hoeven niet zo veel ruwvoer uit een hectare te persen en ook niet zoveel krachtvoer aan te kopen. En ze kunnen ook probleemloos wat langer buiten lopen. Dan hoef ik minder te maaien en is de kans automatisch kleiner dat ik in het voorjaar nesten of kuikens uitmaai.”

De fijne kneepjes van weidevogelvriendelijk boeren zijn volgens Kroodsma inmiddels wel bekend. “Uitgesteld maaien, hoge grondwaterstand, natte greppels in het land, waardoor er ook meer te eten is voor de weidevogels, … je kent het wel.”

Graspieper / Jelle de Jong Graspieper / Jelle de Jong

Betere marge

De échte truc zit volgens Kroodsma in het creëren van meerwaarde. “Goed zijn voor weidevogels is uiteindelijk niet zo heel moeilijk, maar je moet het wel terug kunnen verdienen. Als je boert met oog voor de natuur, moet je het allemaal een flink stuk rustiger aan doen. En als je daarmee minder produceert, dan moet je dus zorgen dat je een betere marge krijgt op iedere kilo geproduceerde melk.”

Jannumer kaas en ijs Jannumer kaas en ijs

Jannumer kaas en ijs

Die extra marge haalt Kroodsma deels van zijn eigen zuivellijn: Jannumer kaas en ijs. “Het is nu nog enigszins bescheiden”, erkent hij. “Jaarlijks ‘verkaas’ ik ongeveer vijftigduizend kilo melk. Dit jaar hoop ik dat op te voeren naar honderd of zelfs tweehonderdduizend kilo. Maar vroeg of laat zal ik dan toch met de zuivelfabriek waar ik nu ook nog aan lever om de tafel moeten. Als ik uiteindelijk de totale miljoen kilo melk per jaar wil verwerken tot eigen, weidevogelvriendelijke kaas, zal ik goede afspraken moeten maken met een producent die mij kan helpen om dat te verwerken tot een eigen zuivellijn. En al die kaas en ijs krijg je dan natuurlijk ook niet meer aan huis verkocht. Het is onze bedoeling dat je dan in het hele land ‘Jannumer weidevogelkaas’ kunt kopen. Als dat een succes wordt, kan ik misschien zelfs mijn huidige zuivelfabriek inspireren voor weidevogelvriendelijker zuivel”, hoopt Kroodsma.

De biologische melkveehouder wil van de gelegenheid gebruik maken om zijn waardering uit te spreken voor het vertrouwen dat hij kreeg van Vogelbescherming Nederland. “Jullie collega Piet Spoorenberg is hier op het bedrijf komen kijken en heeft de maatregelen beoordeeld die wij nemen om de weidevogels te beschermen. Uiteindelijk hebben wij daar ook een keurmerk voor gekregen en is onze kaas op de zuivelwijzer van Vogelbescherming gekomen. Dat helpt enorm om het verhaal van weidevogelbescherming en biodiversiteitsverlies te vertellen.”

Hans Kroodsma / Fred van Diem Hans Kroodsma / Fred van Diem

Zichtbaar in het veld

Behalve aan consumenten vertelt Kroodsma zijn verhaal ook met liefde en plezier aan collega-melkveehouders. “Je kan wel blijven roepen dat de consument in beweging moet komen en dat er niet genoeg vraag is. Maar ondertussen roepen de consumenten net zo hard dat er geen aanbod is van weidevogelvriendelijke zuivel. Met nu al honderdvijftig collega’s in het Agrarisch Collectief Waaddrâne proberen we daar beweging in te krijgen.”

Het verschil is nu al zichtbaar in het veld, zegt Kroodsma niet zonder trots. “Mensen zeggen het ook als ze door de omgeving fietsen: ‘Ik kan zien waar jouw land begint en waar het ophoudt.’ Uiteindelijk hoop je natuurlijk dat dat verschil níet meer te zien is. Dat de biodiversiteit in het hele boerenland weer zó sterk wordt dat er bijvoorbeeld ook geen beheer van vossen of andere rovers nodig is. Nu moet dat nog wel, denk ik. Het verschil zit hem uiteindelijk in voldoende boeren die het op een andere manier willen doen en voldoende consumenten die dat ook met hun boodschappenbriefje willen waarderen.”

Wat kan ik doen?

Veel agrariërs zoals Hans Kroodsma doen al ontzettend goed werk. Helaas ontbreekt de benodigde schaalgrootte in Nederland op veel plekken nog. Daarvoor staan overheden en zogeheten ketenpartijen (zuivelbedrijven, supermarkten etc.) aan de lat, maar die hebben – ondanks soms vrome woorden - nog niet ‘geleverd’.

Ook als particulier kun je goed meehelpen de transitie naar een natuurlijker platteland mogelijk te maken.

  1. Gebruik je zuivel, kies dan voor zuivel van merken die natuur en vogels hoog in het vaandel hebben én ook echt effectieve maatregelen nemen. Dus vooralsnog nu geen ‘on the way to PlanetProof’, maar wél de merken die je kan vinden via zuivelwijzer.nl
  2. Je kan ook meehelpen boerengrond te verwerven die weidevogelvriendelijk wordt beheerd. Wil je echt wat investeren kijk dan op rijkeweidevogelfonds.nl. Haalbaarder voor de meesten van ons maar niet exclusief voor boerenlandvogels zijn goede initiatieven als Land van Ons of Aardpeer. Ook goed werk levert het Agrarisch Natuurfonds Fryslân.
  3. Wat ook kan helpen: rechtstreeks bij een boer kopen waarvan je weet dat ze het goede doen, alles onder het mom van ‘cut out the middleman’. Er zijn er vele voor wie dat intussen een goed werkend (aanvullend) verdienmodel is. Via 'Onze boerenlandvogels' vind je veel boeren die iets extra’s voor vogels doen. Kijk of zij een eigen winkel hebben. 
  4. Je kan ook tijd investeren als vrijwilliger en helpen om weidevogels en hun nesten in kaart te brengen. Kijk bijvoorbeeld eens wat de vogelwerkgroep/vogelwacht bij jou in de buurt doet op dit vlak. Of bij terreinbeheerders zoals de Landschappen, die kunnen jouw hulp vaak goed gebruiken bij tellingen of inventarisaties. Kijk bijvoorbeeld hier bij Landschap Noord-Holland, of zoek in jouw eigen provincie.
  5. Of doneer specifiek voor boerenlandvogels aan Vogelbescherming. Ga daarvoor naar vogelbescherming.nl/doneer.

Vogelvriendelijke zuivelmerken

Hieronder een voorproefje van alle vogelvriendelijke zuivelmerken waar Vogelbescherming mee samenwerkt en die je terug kunt vinden op Zuivelwijzer.nl.

Netwerk boerenlandvogelboeren

Vogelbescherming heeft een netwerk van enthousiaste boerenlandvogelboeren. We delen kennis met elkaar en we ondersteunen de boeren op verschillende manieren. Er is vast een boerenlandvogelboer bij jou in de buurt!

Vind een boer

Netwerk boerenlandvogelboeren

Vogelbescherming heeft een netwerk van enthousiaste boerenlandvogelboeren. We delen kennis met elkaar en we ondersteunen de boeren op verschillende manieren. Er is vast een boerenlandvogelboer bij jou in de buurt!

Boerenlandvogelboeren in de buurt